بررسی روابط معنایی میان موضوعات مطرح در مدارک علمی فارسی در حوزه گرمایش جهانی

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی روابط معنایی میان موضوعات مطرح در مدارک علمی فارسی در حوزه گرمایش جهانی می‌باشد. این پژوهش، تحلیل هم‌رخدادی واژگان را از طریق فنون تحلیل شبکه‌های اجتماعی و خوشه‌بندی سلسله مراتبی مورد توجه قرار داده است. طبقه بندی موضوعات با استفاده از روش خوشه بندی سلسله مراتبی پیوند درون گروهی و میزان شباهت موضوعی مدارک مرتبط با محاسبه شاخص دربردارندگی مشخص شده است. جامعه آماری شامل تمامی مقاله‌های مجله‌ها (203 مقاله)  و پایان‌نامه‌های فارسی (256 پایان نامه) در حوزه گرمایش جهانی است که به ترتیب در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( آی اس سی) و پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در بازه زمانی 1383 تا 1392 نمایه شده اند. یافته‌هانشان می‌دهد که روندرشد تولیدات علمی در حوزه گرمایش جهانی در فاصله سال‌های 1392-1383  دارای سیر صعودی است. دو نمودارخوشه‌ای ماحصل سنجش هم‌رخدادی بین موضوعات در زمینه گرمایش نشان می‌دهند که تعداد اصطلاحات موضوعی مقاله‌ها 77 موضوع است که در 14 خوشه قرار گرفته‌اند و نیز تعداد اصطلاحات به دست آمده از پایان‌نامه‌ها 97 موضوع است که در 19 خوشه قرار گرفته‌اند. در نمودار روابط سلسله مراتبی موضوعات پایان‌نامه‌ها دو موضوع گازهای گلخانه‌ای و تغییرات دمایی و در نمودار روابط سلسله مراتبی موضوعات مقاله‌ها دو موضوع گازهای گلخانه‌ای و تغییر اقلیم زمینه اصلی کل موضوعات هستند. محاسبه شاخص دربردارندگی نشان داد که 37 درصد از موضوع‌های مقاله‌ها در پایان‌نامه‌ها وجود دارد. از لحاظ ساختار خوشه‌بندی، این دو نوع مدرک نیز شباهتی در اندازه صفر داشتند. شباهت بین اعضای شبکه‌های اگوی موضوعات پرنفوذ به جز مورد مدیریت انرژی بقیه موارد تقریباً بستگی زیادی به هم داشتند. موضوعات هسته در زمینه گرمایش جهانی عبارتند از: گازهای گلخانه‌ای، تغییر اقلیم، تغییرات دمایی، پوشش گیاهی، دی‌اکسیدکربن، شبیه‌سازی انرژی، آلاینده‌های زیست محیطی، مدیریت انرژی، تولیدات کشاورزی، ترسیب کربن، ارزیابی اقتصادی، مصرف انرژی، مدیریت منابع آب، مدل گردش عمومی جو، مصالح ساختمانی.به طور کلی، تحلیل هم‌ رخدادی واژگان می‌تواند به درک ساختار روابط موضوعی در یک حوزه کمک کند. بنابراین با استفاده از نتایج برگرفته از این پژوهش می‌توان از وضعیت جاری، موضوعات پژوهشی و رابطه بین آنها، اصطلاحات مهم حوزه گرمایش جهانی تحلیل‌های واضح و قابل قبولی را ارائه داد. و در عرصه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی علم در این حوزه نقش مهمی را ایفا کرد.