مقایسه تطبیقی تصویرسازی علمی نسخه الحشایش آستان قدس رضوی با نسخه های الحشایش پیش از آن

کتاب الحشایش اثری ماندگار از دیوسکوریدس، حکیم صاحب نام یونانی، است که از منابع اصلی علم گیاه شناسی و جانورشناسی اسلامی است. بسیاری از حکما و دانشمندان اسلامی کتاب الحشایش را به عنوان مرجعی قابل اعتماد در آثار خود استفاده کرده اند. این کتاب بارها در تمدّن اسلامی ترجمه و استنساخ گردیده است. مهم ترین ترجمه از کتاب دیوسکوریدس از آنِ مهران بن منصور است، که در قرن ششم و برای حاکم دیاربکر در غرب ایران فراهم آمده است.الحشایش آستان قدس نسخه ای است به قلم نسخ جلی خوش و عناوین موضوعات و اسامی نباتات با 680 تصویر رنگین از گیاهان و نباتات و 284 تصویر از حیوانات برّی و بحری که به ندرت در کنار بعضی از تصاویر اسامی آنها به زبان سریانی نیز مسطور است، مشتمل بر 272 ورق متن و 25 صفحه قودیکس codex یا فهرست مطالب جمعاً 285 برگ به طول 46 و عرض 29 سانتیمتر و غالباً 19 سطری، و به لحاظ این که چند ورقی از آخر آن ساقط است، نام کاتب و مصوّر و تاریخ و محلّ کتابت اگر مذکور بوده فعلاً نامعلوم است . این نسخۀ به شمارۀ 7059 در موزۀ آستان قدس مشهد نگهداری میشود.کپی برداری های پی درپی نسخه های الحشایش از روی یکدیگر باعث حضور کم نظیری از سبک ها و مکاتب متنوّع هنری در تصویرسازی نسخۀ نهایی الحشایش آستان قدس (ترجمه ی مهران بن منصور) شده است. تصویرگر نسخۀ آستان قدس، برخی تصاویر را به جهت تعهّد نسبت به نسخۀ منبع (و احتمالاً عدم اشراف بصری نسبت به نمونه ی گیاهی و جانوری) بدون کم و کاست کپی کرده است و برخی دیگر سلیقه و برداشت بصری هنرمند را نمایندگی می کنند.نگارنده از طریق مطالعه تطبیقی نسخه ها در کنار توصیف و تحلیل تاریخی تصاویر به نتایج تحقیق دست یافته است.