بررسی تطبیقی دو شبیه نامه از شهادت امام رضا (ع)

شبیه نامه های امام رضا (درودش باد) در اصل به دوره دوم شبیه نویسی و پس از آن مربوط می شوند؛ دوره ای که مقتل نویسان، اندکی از وقایع اصلی عاشورا و شهادت حضرت علی (درودش باد) دور شده و تلاش برای بررسی زندگی دیگر معصومین را آغاز کرده اند. این دوره، کمابیش از زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار آغاز می شود. شبیه خوانی یگانه هنر نمایشی منسجم ملی/ مذهبی ایران در اصل، هنری عمومی بود و استقبال همه طبقات جامعه را درپی داشت. ازاین رو، معمولاً روایت هایی گوناگون از مجلسی یگانه برای مناطق متفاوت پدید آمده است که رویارویی آنها ضمن بازشناسی خلاقیت در چارچوب مشخص روایت، می تواند مخاطب را با نگرش و عقاید طیف گسترده ای از مردم ایران آشنا سازد.با توجه به بهره گیری شبیه نویسان از روایت های تاریخ شیعیان، روایت ها در شبیه نامه های همنام که به موضوع همانندی می پردازند، چگونه اند؟ آیا شبیه نویسان چنان وابسته روایت های گذشته بوده اند که توان یا امکانی برای نوآوری نداشته اند؟ این پرسش ها، مهم ترین زمینه های شکل گیری نوشته پیش رو هستند.گردآوری داده های این مقاله به روش کتابخانه ای انجام شده و با بهره گیری از روش توصیفی و استنتاج داده ها در مطالعه موردی، نگارش یافته است.این نوشته پس از بررسی دوره شکل گیری و نگارش شبیه نامه های شهادت امام رضا به رویارویی دو تعزیه نامه متفاوت از آنها می پردازد تا همانندی ها و ناهمانندی های آن دو دریافته شوند. با خوانش بینامتنی این شبیه نامه های متفاوت، ضمن بررسی و درک تکنیک های گوناگون شبیه نویسان برای پرداخت نمایشی مناسب از یک رویداد مشخص تاریخی، با تفاوت های نگرش و درک عمومی مردم دو منطقه از آن رویداد نیز آشنا می شویم.سنجش شبیه نامه های همنام، نشان می دهد شبیه نویسان درپی تکرار شیوه های گذشته نبوده اند و کوشیده اند تا راه های تازه ای را در رابطه با روایت، تماشاگران و جامعه هر دوره بیازمایند.