مطالعه تطبیقی ساختار بصری ماسکهای آفریقایی و نقاب در آثار جیمز اِنسور

هدف از نگارش این مقاله، آشکارساختن شباهت ها و تفاوت هایی است که در ساختار بصری ماسک های آفریقایی و نقاب هایی که در آثار جیمز اِنسور، هنرمند بلژیکی، شکل گرفته اند. بدین منظور، در پژوهش حاضر صورتک هایی بررسی می شوند که در زمینه های گوناگون هنری همچون مجسمه سازی، نقش برجسته و برخی از نقاشی های نمادینِ آفریقایی از یک سو و آثار جیمز اِنسور در زمینه نقاشی، گراوورسازی و صورتک های تندیسه وار از دیگر سو، به کار رفته اند. صورتک هایی که بی تردید، خاستگاهشان به علت اختلاف زمانی و مکانی، نژادی و فرهنگی و دیدگاه های اجتماعی، همچنین رویکردهای اعتقادی، آیینی و مذهبی ضمن داشتن مختصر شباهت هایی، کاملاً با یکدیگر متفاوت اند. بنابراین، برای راه یافتن به کُنه مفاهیم و معانی نمادینِ چنین آثاری، ابتدا به سوال اصلی این تحقیق پاسخ داده می شود: به کارگیری نقاب در آثار اِنسور از همان بینشی سرچشمه می گیرد که در ماسک های آفریقایی قابل رویت است یا اینکه از بستر فرهنگی، دیدگاه های اعتقادی و مذهبی و تمایلات اجتماعی دیگر با سودجستن از اسطوره های کهن، گروتسک و ماسکارون، بالماسکه، کارناوال و ... برمی خیزد. سپس درباره یافته ها و نتیجه به دست آمده از این پژوهش، باید گفت اگر شکل گیری ماسک های آفریقایی به گذشته های دور و تمدن های اولیه بشری باز می گردد و از فرهنگ، نژاد و اعتقادات قبیله ای آنان تاثیر می پذیرد، بهره گیری از نقاب در آثار انسور به مکانی اروپایی و تمدنی غربی، کشور بلژیک، و از لحاظ زمانی به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی تعلق دارد. بی تردید، در زمینه های یادشده تفاوت هایی آشکار و انکارناپذیر دیده می شود که در این واکاوی، ضمن اشاره به وجوه اشتراک و افتراق آنها، به نمایش گذاشته می شوند. روش تحقیق به کار گرفته شده توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری منابع، کتابخانه ای است.