بازنمود مفاهیم و ساختار ادبی قرآن در معماری اسلامی

پس از طلوع اسلام، سبک های معماری سرزمین هایی که به قلمرو اسلام پیوستند، به گونه ای تغییریافت که حاصل آن شاهکارهایی چون مساجد بزرگ شد. تفاوت محتوای بیان و فرم معماری جدید به شکلی است که نمی توان سهم و تاثیر اسلام را در دگرگونی آن، نادیده گرفت. تاثیری که منشا آن به معارفی بازمی گردد که کلیاتش در کتاب آسمانی قرآن نمود یافته است. چگونگی این تاثیر و کشف پیام اثر معماری ازطریق سنت، عرفان و یا اشراق بررسی شده است. اما پرسش این است که آیا می توان از زاویه دید قرآن نگریست و درمعماری اسلامی، راهی را برای بازنمود حقایق نهفته در قرآن جستجوکرد؟بنابر آنچه بیان شد، پژوهش حاضر برآنست تا با بهره گیری از روش تطبیقی نامتوازن، چگونگی تاثیر قرآن بر معماری اسلامی را ازطریق عناصر ادبی آن نشان دهد. در این بررسی با تبیین جایگاه قرآن و نیز معماری اسلامی به عنوان یک هنر در عالم هستی، مشخص می شود که معماری همچون مخلوقات هستی جایگاهی برای بروز حقیقت است که به دست انسان از عالم غیب در عالم حس بیان شده است. ازاینرو، معماری بازنمود همان حقیقت واحدی است که در کتاب قرآن در قالب الفاظ از جانب پروردگار آورده شده است. ازآنجاکه زبان در بیان قرآنی و همچنین معماری با آراستگی همراه است، می توان برای آنها نظامی ادبی قایل شد. جنبه ها و عناصر ادبی این نظام در قرآن، باوجود بیان و زبانِ مردمی، ساده و روان و قابل تشخیص است و می توان از خصوصیات این عناصر در معماری ازطریق تناظر میان مفاهیم کلیدی مشترک در ادبیات معماری و قرآن بهره برد و کیفیت حقیقت مانندی آن را ارتقابخشید. بررسی تناظر درون مایه در قرآن و مفهوم در معماری، ساختار در قرآن و سیستم نظم دهنده در معماری و فرم در قرآن و فرم در معماری و بیان موارد کاربردی آنها، نمونه هایی است که بازنمود ساختار ادبی قرآن را در معماری اسلامی و تاثیرپذیری آنها را از قرآن نشان می دهد.