بررسی مفهوم «عدد چهار» و «حجاب» در نگاره هفتادهزار پرده معراج نامه شاهرخی

نگاره‎ هفتاد‎هزار ‎پرده یکی از نگاره‎های کتاب معراج نامه شاهرخی است. یکی از مهم ترین نکاتی که با اولین نگاه به این نگاره به ذهن متبادر می شود، تقسیم بندی منحصر به فرد قاب آن به چهار پرده عمودی است که شاید نظیر این نوع ترکیب بندی در نگارگری ایرانی کم نظیر و حتی بی نظیر باشد. با توجه به نام نگاره و همچنین مضمونی که نگاره متضمن آن است، سوالاتی مطرح می‎شود: چرا از تقسیم‎بندی «چهار» گانه، برای نمایش «هفتادهزار» پرده استفاده شده؟ آیا استفاده از تعداد «چهار» پرده تعمدی بوده است؟ آیا می‎توان بین چهار پرده به کاررفته و حجاب های چهارگانه ارتباطی یافت؟ مسیله مورد نظر در این مقاله بررسی واژه حجاب در فرهنگ اسلامی، بیان ارتباط میان حجاب و عدد چهار، و نشان دادن این است که تقسیمِ چهارگانه نگاره برای نشان دادن مفهوم حجاب های چهارگانه در اسلام به کار می رود. از دیدگاه عرفان اسلامی حجاب ها چهارند که همان صفات رذیله انسانی هستند و مانع از رسیدن انسان به حقیقت واقعی می شوند. تقسیم بندی چهارتایی نگاره نشان دهنده همین موانع چهارگانه درونی است. هدف از این تحقیق نشان دادن این مطلب است که هفتاد‎هزار حجاب نور و ظلمت همان حجاب‎های چهارگانه‎ای هستند که در نهاد انسان وجود دارند؛ با توجه به این حدیث نبوی که: «شیطان من مسلمان شده است»؛ این حجاب‎ها از پیش روی پیامبر(ص) در شب معراج کنار رفته است و درواقع چهارگانگی تقسیم بندی نگاره معنای کناررفتن حجاب را در خود مستتر دارد. در این مقاله می بینیم که یکی از والاترین مفاهیم اسلامی– حجاب- در این نگاره مورد توجه قرار گرفته و به عنوان موانع نفسانی در مسیر لقا پروردگار مطرح می شوند که از مقابل دیدگان پیامبر (ص) کنار رفته است و به همین دلیل از چهار پرده رنگی استفاده شده است. روشی که در این مقاله مورد استفاده قرار گرفته است، توصیفی-تحلیلی و نحوه گردآوری اطلاعات ازطریق منابع کتابخانه ای است.