مطالعه تطبیقی شخصیت پردازی در قالی‌ها و نگاره‌های مکتب تبریز دوم با موضوع شکار

در دوره صفویه، کتاب‌های بسیاری توسط بهترین نگارگران زمان در کارگاه‌های سلطنتی برای شاهان صفوی مصور شده است. از طرف دیگر، علاقه پادشاهان صفوی به هنر ایران موجب برپایی کارگاه‌های درباری بافت قالی تحت نظر خودشان گردیده است. قالی­‌های شکارگاه و نگاره‌های با مضمون شکار از دورۀ صفوی گروه مهمی از این آثار هستند که انسان از مهم‌ترین تصاویر آن‌ها است. هدف تحقیق حاضر شناخت نسبت‌های میان تصاویر انسانی در قالی‌­های شکارگاه و نگاره‌های با مضمون شکار در مکتب تبریز دوم است. بر این اساس، سوال اصلی مقاله این است که چه تناسب تصویری و شخصیت‌شناختی‌ میان تصاویر انسانیِ قالی‌­های شکارگاه و نگارگری‌های با مضمون شکار وجود دارد. این تناسب بصری و شخصیت شناسی در راستای سنجش دو فرضیه در مورد شکل‌گیری طرح شکارگاه در فرش ایران و نحوۀ شکل‌گیری جریان طراحی در فرش طرح می‌شود. برای رسیدن به اهداف پژوهش، از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و از روش تحلیل تطبیقی استفاده شده است. همچنین اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی جمع‌آوری شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند از نظر بصری، بین تصاویر انسانی به‌کار رفته در آثار ذکر شده در دورۀ صفوی شباهت‌های نزدیکی وجود دارد که می‌توان دلیل آن را تاثیر نگارگری بر طرح و نقش قالی در نظر گرفت. این نتیجه بر این دستاورد تاکید می‌کند که نگارگران عصر صفوی در طراحی قالی‌­های این دوره مشارکت داشته‌اند و این تاثیرگذاری را می‌توان حاصل این امر در نظر گرفت. علاوه بر شباهت بصری، از نظر شخصیت‌شناختی، پنج شخصیت انسانی از جمله شکارچی، قورچی، نوازنده، ملازم و تماشاگر در آثار مورد نظر تشخیص داده شد که سه شخصیت یعنی، شکارچی، تماشاگر و ملازم به صورت مشترک در قالی و نگارگری حضور دارند.

comparative study of characteristic of human images in hunting carpets and miniatures in the tabriz’s second school

the safavid period is considered the golden age of art in iran. numerous books were illustrated by painters in the royal courts of safavid kings. on the other hand, safavid king’s interest in persian art led to the establishment of carpet weaving workshops. carpets and miniatures with hunting designs are important groups of artworks in the 16th century, the most significant component of which are human motifs. the present study aims to identify the proportions of human motifs in carpets to miniatures with hunting scenery in the second school of tabriz. therefore, the main question is “what are the visual and characterological relations between safavid hunting carpets and paintings in terms of human motifs?” the descriptive-comparative method is used to achieve research objectives. moreover, data are collected from library and online resources. from the visual perspective, the results demonstrate close similarities between human images in hunting carpets and miniatures from the safavid period, which can be due to the impact of miniature on carpet design and motifs. from the characterological viewpoint, five human characters, including hunters, qurchis (royal bodyguards), musicians, attendants, and spectators, were detected, three of which (hunters, spectators, and attendants) exist in both, carpets and miniatures.