ترجمه بینانشانه‌ای داستان گریز یوسف (ع) از زلیخا در نگاره کمال‌الدین بهزاد و سریال تلویزیونی یوسف پیامبر

شناخت رابطه میان متون کلامی و آثار هنری خلق‌شده بر اساس آن‌ها، گامی اساسی در راستای داوری، تفسیر، تبیین و فهم این دسته از آثار است. مفهوم ترجمه بینانشانه‌ای، به معنای برگردان نشانه‌های کلامی با استفاده از نشانه‌هایِ نظام‌هایِ غیرکلامی، می‌تواند به‌عنوان راهکاری در تحلیل رابطه مذکور، گره‌گشا باشد. در این پژوهش باهدف شناخت و دستیابی به سازوکارهای موجود در فرایند ترجمه بینانشانه‌ای و همچنین عوامل اثرگذار در خلق یک اثر هنری بصری از مبدا متون کلامی، بر مبنای روشی توصیفی - تحلیلی، بامطالعه تطبیقی دو اثر بصری خلق‌شده بر مبنای موضوعی مشترک، سازوکارهای اصلی در فرایند ترجمه بینانشانه‌ای پیشنهاد شده است. با تطبیق نگاره گریز یوسف از زلیخا اثر کمال‌الدین بهزاد و سکانس گریز یوسف از زلیخا در مجموعه تلویزیونی یوسف پیامبر، در پاسخ به این سوال که سازوکارهای رایج در فرایند ترجمه بینانشانه‌ای کدام است؛ سازوکارهای چهارگانه تکرار، بازآفرینی خلاقانه، نوآفرینی خلاقانه و حذف ارائه گردیده است. علاوه‌برآن در پاسخ به این سوال که عوامل اثرگذار بر فرایند ترجمه بینانشانه‌ای چیست؛ روابط بینامتنی، خلاقیت هنرمند و رسانه اثر هنری خلق‌شده به‌عنوان مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر سازوکارهای چهارگانه مذکور مطرح است که نقش مستقیمی بر خلق آثار هنری بصری از مبدا متون ادبی دارد. دو اثر انتخاب‌شده در این پژوهش که بر مبنای اطلاعات کتابخانه‌ای مورد تحلیل قرار گرفته است، اگرچه درباره موضوع واحدی هستند اما ازنظر گونه هنری و دوره تاریخی اختلاف دارند که این امر سبب فهم جنبه‌های پیدا و پنهان مسئله خواهد شد. نتایج حاصل از این پژوهش و سازوکارهای پیشنهادی، می‌تواند به‌عنوان الگویی در پژوهش‌های مشابه مورداستفاده قرار گیرد.

intersemiotic translation in the story of joseph and potiphar's wife in kamaluddin behzad’s painting and youssef prophet tv series

understanding the connection between verbal texts and the visual artworks based on them, is important in interpreting, explaining, and understanding these works of art. the concept of intersemiotic translation, which means the interpretation of verbal signs using signs of non-verbal sign systems, can be an efficient solution in studying the mentioned connection. this study, seeks to achieve the mechanisms of the intersemiotic translation process and the influencing factors in the creation of visual artwork from verbal text. hence based on a descriptive-analytical method, with the comparative study of two visual artworks based on the same story, the main mechanisms in the process of intersemiotic translation are proposed. by comparing the painting of joseph and potiphar’s wife by kamaluddin behzad and the sequence of the youssef prophet tv series with the same story, in response to the question of what are the common mechanisms in the intersemiotic translation process, the four mechanisms are presented: repetition, creative reproduction, creative innovation, and deletion. in addition, in response to the question of what are the influencing factors on the intersemiotic translation process, intertextual relations, the artist’s creativity, and the medium of the created artwork are considered as the most important factors influencing the above four mechanisms. the two artworks in this study, which have been analyzed based on library information, are based on the same story, but they are very different in terms of artistic type and historical period. this selection helped to understand the visible and hidden aspects of the problem. finally, it is necessary to mention that the results of this study and the proposed mechanisms can be used as a method in similar studies.