مطالعه تطبیقی پرتره های شاهان متقدم و متاخر قاجار منقوش بر سکه ها و مدال ها از منظر نشانه شناسی اجتماعی

به عنوان یک امر تاریخی، با در نظر گرفتن میزان تاثیر سواد مخاطبین متون در کیفیت تفسیر، همواره خوانش و تحلیل یک متن تصویری به کمک رمزگان ها و نشانه های نهفته در آن، امکان‌پذیر گشته است. در این میان، سکه ها و مدال های منقوش به نقش شاهان قاجار، به مثابه متون تصویری نشاندار در فرآیند نشانه‌شناسی، می‌توانند به عنوان رسانه‌های گفتمانی مطرح گردند که در آنها شاهان در مقام فرستنده، پیام هایی را به مخاطبان انتقال می‌دهند. سکه‌ها جدایی از نقش اقتصادی، همواره حامل پیام های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و بیانگر قدرت طبقه حاکم بوده اند؛ از این رو وجه نمادین سکه ها همیشه بر وجوه دیگر غالب بوده است. این پژوهش با هدف به کارگیری دو روش نشانه شناسی (بارت و گریمس) در جهت تحلیل و تطبیق پرتره های شاهان منقوش بر سکه‌های قاجار، و تفسیر نشانه‌های موجود، در تلاش است تا با استفاده از روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقی، به این پرسش‌ها پاسخ دهد که 1. تصاویر، بیانگر چه مضامین فکری و هژمونیک در دو دوره متقدم و متاخر در عصر قاجار هستند؟ و 2. چه گفتمان هایی از طریق این تصاویر برساخته می شوند؟ از این رو پژوهش حاضر در پاسخ به پرسش های فوق به این نتیجه رسید که در این عصر، شاهان قاجار با قرار دادن تصویر خود بر روی سکه ها به عنوان روشی در جهت اقتدارگرایی سیاسی، در پی جاودانه ساختن خود، مشروعیت بخشیدن به حاکمیت خویش، متجلی ساختن شوکت شاهانه و هژمونی سلطان، در سطح ملی و فراملی بوده اند. نتایج حاکی از آن است که در دوره متقدم، ضمن پایبندی حاکمان به حفظ هویت بومی و اصالت ملی، گفتمان های فرهی، قدرت بی بدیل، و شکوه و ثروت، حاکم بوده است. در ابتدای دوره متاخر، ضمن گرایش به سوی مدرنیته، با کمی نرمش، گفتمان های همدلی، مشارکت و تجدد، و در ادامه این دوره نیز گفتمان ارعاب و تهدید و همچنین انفعال، به گفتمان های قبلی افزوده می گردد.

a comparative study of portraits of the preceding and recent kings of qajar engraved on coins and medals in terms of sociological semiotics

as a historical point, considering the effect of the literacy of the audience of a text on the quality of interpretation, a graphical text has been always read an analyzed through the analysis of the symbols and signs hidden in the text. in this regard, the coins and medals engraved with figures of qajar kings, serving as symbolized graphical texts in the process of semiotics, can be assumed as discourse media in which the kings, as senders of messages, can convey their messages to the audience. in addition to their economic role, the coins have been always carrying political, cultural, and social messages and representing the power of the dominant social class. therefore, the symbolic aspect of the coins has been always dominating the other aspects. in the present study, by using the two methods of semiotics (barthes & greimas) to analyze and compare the portraits of kings engraved on qajar coins, it is attempted to utilize the qualitative method and the descriptive-analytical and comparative approach in order to answer the question “1.which mental and hegemonic themes are represented by the figures in the two preceding and recent periods of qajar dynasty? and 2.which discourses are made through these figures?” on this basis, while answering these questions, it was concluded that during this era, the qajar kings put their images on the coins, as a method for demonstrating their political dominance, in order to eternalize themselves, legalize their governance, represent their royal glory, and show their royal hegemony at national and supranational levels. the results obtained from this study indicated that in the preceding period, meanwhile the kings were committed to the maintenance of the native identity and national nobleness (authenticity), the royal discourses, unique power, glory, and wealth were governing. at the beginning of the recent period, besides the tendency toward modernism, a slight flexibility caused that the discourses of empathy, corporation, and renaissance and, later, the discourse of intimidation, threat, as well as passivity were added to the previous discourses.