هنر خاورمیانه در پارادایم ترنس‌مدرن: تحلیل تطبیقی سه جریان در هنرهای تجسمی معاصر خاورمیانه

دو دهه از شکل‌گیری جریان هنر خاورمیانه می گذرد. در میان تنوع سبک‌ها و تجربه‌های هنری، می‌توان سه جریان را بازشناسی کرد: نخست، جریان هنر مدرن در خاورمیانه؛ جریانی که میراث دهه‌های اوج‌گیری هنر مدرن در ایران، عراق، سوریه، لبنان و مصر طی دهه‌های 1960 تا 1990 است. جریان دوم، متاثر از پارادایم پست مدرن، رویکردی انتقادی و اجتماعی به سیاست های کشورهای اسلامی خاورمیانه داشت و با شدت گرفتن کشمکش‌های جنگی و نفتی پس از 11 سپتامبر اوج گرفت و به جریان غالب هنر خاورمیانه تبدیل شد. جریان سوم، جریانی نوخاسته است که تحت پارادایم ترنس‌مدرن شکل گرفته است. حال، پرسش این است که زمینه‌های شکل‌گیری جریان‌های هنر خاورمیانه چه هستند و هنر خاورمیانه در این تحولات پارادایمی چه تغییراتی را تجربه کرده است؟ به منظور دست‌یابی به این پرسش، مقاله حاضر می‌کوشد با تبیین رویکرد نظری ترنس‌مدرنیستی و در ادامۀ آن شرح جریان‌های هنر خاورمیانه، به مولفه‌ها و ویژگی‌های هنر معاصر خاورمیانه در پارادایم ترنس‌مدرن بپردازد. بدین منظور، از روش توصیفی تحلیلی و نیز تطبیق سه جریان مذکور با رویکرد نظری ترنس‌مدرن استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند بخش قابل‌توجهی از هنرمندان معاصر خاورمیانه تلاش می‌کنند از رویکرد پست‌‌مدرنیستی که نگاه انتقادی و مسدودکننده به جریان مدرنیته بومی دارد، فراتر رفته و با رویکرد ترنس‌مدرنیستی، نوع تازه‌ای از هنر معاصر با دلالت‌های بومی و محلی شکل دهند.

middle eastern art in the transmodern paradigm: the study of three movements in the contemporary art of the middle east

two decades have passed since the formation of the middle east art movement. among the diversity of artistic styles and experiences, three movements can be recognized. first, the flow of modern art in the middle east; a trend that is the legacy of the decades of peak modern art in iran, iraq, syria, lebanon and egypt during the 1960s to 1990s. the second movement, influenced by the post-modern paradigm, had a critical and social approach to the policies of islamic countries in the middle east, and with the intensification of war and oil conflicts after september 11, it peaked and became the dominant stream of middle eastern art. the third trend is a new trend that was formed under the trans-modern paradigm. the question is what are the fields of formation of middle eastern art trends and what changes has middle eastern art experienced in these paradigmatic developments. in order to answer this question, the present article intends to explain the transmodernist theoretical approach and in the continuation of it, the description of the middle east art trends, to deal with the components and characteristics of the contemporary art of the middle east in the transmodern paradigm. for this purpose, the descriptive-analytical method has been used, as well as the adaptation of the three currents mentioned with the transmodern theoretical approach. the findings of the research show that a significant part of the contemporary artists of the middle east are trying to go beyond the postmodernist approach that has a critical and blocking view of the flow of native modernity and to form a new type of contemporary art with native and local connotations with the transmodernist approach.