تحلیل روایت‌های هنر خوشنویسی در تاریخ‌نگاری گلستان هنر و مناقب هنروران

گلستان هنر و مناقب هنروران، دو اثر ارزنده در تاریخ‌نگاری هنر هستند که در سال‌های پایانی قرن دهم توسط قاضی‌احمد قمی در سرزمین ایرانِ دوره صفویه و در قلمرو عثمانی توسط مصطفی عالی‌افندی، به رشته تحریر درآمدند. این دو اثر برای بررسی زندگی هنرمندان این عصر و دوره‌های پیش‌تر، از اهمیت خاصی برخوردار هستند. هنرمندان مختلف در رشته‌هایی چون؛ خوشنویسی، نگارگری، تذهیب و سایر هنرها در این دو اثر مورد توجه واقع شده‌اند. از نظر مقایسه گونه‌ های مختلف هنر، به لحاظ حجم مطالب و روایت ، تعدد هنرمندان، معرفی و شرح احوال هنر خوشنویسی و هنرمندان خوشنویس، نسبت به هنرهای دیگر در اولویت قرار دارد. این امر جدای از زمینه رشد و رونق هنر خوشنویسی در دو اقلیم ایران و عثمانی و دربارهای آنها نبود؛ چرا که هنر خوشنویسی هم جنبه ‌های زیبایی و هم وجه کاربردی و دیوانی را در بر داشت و از این حیث، انعکاس اخبار خوشنویسان اهمیت بیشتری یافت. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با عطف به روایت‌های تاریخی در دو اثر مذکور تلاش دارد تا اخبار و روایت ‌های مربوط به هنر خوشنویسی و نیز خوشنویسان را در این دو اثر تطبیق نموده و جایگاه روایت تاریخی را در این موضوع بررسی نماید. سوال اصلی این است که چه مولفه‌هایی با مقایسه روایت ‌های هنر خوشنویسی در گلستان هنر و مناقب هنروران قابل تحلیل و بررسی هستند؟ در این مقایسه و تطبیق روایت ‌های تاریخ‌نگارانه، مولفه ‌های ارزشمندی مانند؛ ویژگی‌های ساختاری این کتب، تعداد خوشنویسان و اشتراکات و افتراقات آنها، توجه به نحوه گزارش مهاجرت خوشنویسان، ذکر فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی خوشنویسان، جایگاه خانوادگی خوشنویسان، دیگر مهارت‌های هنری آنها و ذکر خاستگاه شهری خوشنویسان، استنتاج خواهند شد.

Analysis of narratives in the art of calligraphy in Golestan art historiography and Managheb Honarvan

Golestan Honar and Managheb Honarvan are two valuable works in art historiography that were written in the last years of the tenth century by Judge Ahmad Qomi during the Safavid era in Iran and the Ottoman Empire by Mostafa Aliafandi. These two works are of special importance for examining the lives of artists of this era and earlier periods. Various artists in fields such as calligraphy, painting, gilding and other arts have been considered in these two works. In terms of comparing different types of art, in terms of volume and narration, the number of artists, the introduction and description of the art of calligraphy and calligraphers, is a priority over other arts. This was not separate from the growth and prosperity of the art of calligraphy in the two regions of Iran and the Ottoman Empire and their courts, since the art of calligraphy had both aesthetic and practical aspects, and in this regard, the reflection of calligraphers’ news became more important. This study intends to apply the news and narrations related to the art of calligraphy as well as calligraphers in the two aforementioned works by adopting a descriptiveanalytical method and with reference to historical narratives related to the two mentioned works and examines the position of historical narrative in this subject. The main research question is: What components can be analyzed and compared by comparing the narratives of calligraphy in Golestan Honar and Managheb Honarvan? In this comparison and adaptation of historiographical narratives, valuable components such as: structural features of these books, number of calligraphers and their commonalities and differences, attention to the report of calligraphers’ migration, mention of calligraphers’ political and economic activities, calligraphers’ family status, other artistic skills related to the artists and the urban origin of calligraphers will be extracted.