نگرشی تطبیقی به ارتباط متن و زبان تصویری دست در نگاره‌های شاهنامه طهماسبی

نگارگران شاهنامه‌ طهماسبی برای به تصویر کشیدن متنِ لبریز از داستانِ شاهنامه، با بهره‌گیری از زبان تصویری دست، تلاش داشته تا عواطف و هیجانات را به مخاطب منتقل کنند. با توجه به کثرت کاربرد این نوع از ارتباطات غیرکلامی در حالت‌های مختلف، امکان داشت نقاش تحت تاثیر عوامل مختلف نظیر دستور دربار، تغییراتی در قسمت‌هایی از اثر به وجود آورده ‌باشد که با متن هم‌خوانی ندارد. در این رابطه، پرسش اصلی مقاله این‌گونه مطرح می‌شود که نگارگران شاهنامه طهماسبی، چه وصف‌ها و حالت‌هایی را برای نمایش متن با حرکات دست برگزیده‌ و در این راه تا چه میزان به متن کتاب وفادار بوده‌اند؟ و پرسش فرعی مقاله این است که به چه دلیل در بعضی از نگاره‌ها زبان تصویری دست به‌صورت اغراق و زیاده‌روی به چشم می‌خورد؟ هدف اصلی این تحقیق، شناخت مهارت‌های نقاشیِ هنرمندان شاهنامه طهماسبی در به‌کارگیری زبان تصویری دست و میزان توجه آنها به متن است. اشراف نسبت به ایجاد خلاقیت در نگارگری گذشته ایران، ضرورت پژوهش را دوچندان کرده و نیز با پرداختن به این موضوع که رفتارهای انسان از محیط کسب می‌شوند، از طریق مطالعه این نوع زبان تصویری می‌توان به قسمتی از آداب ‌و رسوم گذشتگان پی برد. این مقاله، به‌ شیوه توصیفی، تحلیلی بر پایه تطبیق داده‌ها و با استناد به نگاره‌های موجود در شاهنامه، از طریق منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. نتیجه تحقیق نشان داد که نگارگران شاهنامه طهماسبی در نگاره‌های خود، از حرکات دست در جهت نشان دادن صحنه‌های عاطفیِ داستان مانند؛ پیروزی و شکست، اندوه و افسوس، رقص، شگفتی و انتظار استفاده می‌کردند. آنان خلاقانه از ارتباطات غیرکلامی دست در جهت نمایش متن بهره برده و موفق به بازنمایی داستان و بخشی از فرهنگ دوران خود شده‌اند و نیز در پاره‌ای موارد تحت تاثیر سبک شعری اصفهان که مکتب ادبی رایج در عهد صفویان بود، از زبان تصویری دست به‌صورت اغراق در احساسات و تکرار در نگاره‌های خود استفاده نموده و بدین طریق، بخشی دیگر از آیین دوره خود را به‌صورت نمایش هم‌بستگی میان شعر و نگارگری، ارائه کردند.

Comparative Approach to the Relationship Between Text and Hand Visual Language in Tahmasebi’s Shahnameh Pictures

The painters of Tahmasbi Shahnameh, in order to depict the text full of the story of Shahnameh, tried to convey emotions and excitement to the audience by using the visual language of the hand. Due to the multiplicity of applications of this type of nonverbal communication in different situations, the painter may have undergone changes in parts of her painting under the influence of various factors, such as court order, which is not consistent with the text of the story. The main question in this article was: In presenting the message of the story through the visual language of the hand, what descriptions and shapes have the painters of Shahnameh Tahmasebi chosen to display the text with hand gestures, and how faithful they have been to the text of the book in this way? And the subquestion of the article is: why in some paintings the visual language of ldquo;hand rdquo; is exaggerated? The main purpose of this research is to identify the painting skills of Tahmasbi Shahnameh artists in using visual hand language and their level of attention to the text. Understanding the creativity in past Iranian painting doubles the importance of this research. This research has been done in a descriptive analytical way, an analysis based on the application of data and based on the images in the Shahnameh through library resources. The results of the study showed that the painters of Tahmasebi rsquo;s Shahnameh used hand movements in their paintings to show the emotional scenes of the story, such as victory and defeat, sorrow and regret, dance, surprise and waiting and in this way, they try to arouse the emotions of the reader to get her involved in emotional issues. They have creatively used nonverbal communication to display the text and have succeeded in representing the story and part of the culture of their time. They used it in emotions and repetition in their paintings, and in this way, they presented another part of the ritual of their period in the form of showing the correlation between poetry and painting.