ساختار معنادار نگارگری و طبقه اجتماعی هنرمندان در شاهنامه بزرگ ایلخانی و سمک عیار با رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی گُلدمن

در این مقاله، تصاویر دو نسخه خطی شاهنامه بزرگ ایلخانی و سمک عیار آل اینجو، از منظر جامعه‌شناسی هنر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. هر دوی این آثار، مربوط به اواخر حکومت ایلخانان؛ یعنی اوایل قرن هشتم هجری قمری هستند. اواخر دوره ایلخانی، دوره‌ای است که نارضایتی طبقات مختلف ایرانی، به اوج و قدرت حاکمان مغولی نژاد ایلخانی، به پایین‌ترین سطح خود رسیده بود. دو نسخه خطی انتخاب‌شده، مربوط به دو شهر با شرایط اجتماعی متفاوت هستند. هدف این بوده است که با استفاده از رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی، نگاره‌های موجود در این دو نسخه و ساختار‌های معنادار تصاویر بررسی شده؛ سپس، جامعه ایرانی و طبقات موجود در آن دوره مورد مطالعه قرار گرفته و ساختار‌های اصلی آنها شناسایی شوند. مطالعه نشان می‌دهد که هنرمندان این دو اثر، به دو طبقه اجتماعی دارای جهان‌بینی، آگاهی‌های ممکن، خواسته‌ها و آرزو‌های متفاوت تعلق داشته‌اند. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و بر اساس رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی گلدمن در دو مرحله درک و تشریح است. سوال اصلی پژوهش این است که ارتباط ساختار معنادار آثار نگارگری و طبقه اجتماعی هنرمندان در دوره ایلخانی چیست؟ تحقیق، از نوع تطبیقی بوده و روش آن، توصیفی تحلیلی است. یافته‌های پژوهش حاکی از این هستند که ویژگی آثار هنری، برخاسته از کلیت جامعه نیست، بلکه ریشه در طبقات دارد و دلیل اختلاف سبکی تصاویر شاهنامه بزرگ ایلخانی و سمک عیار، در تفاوت طبقه‌هایی است که دو گروه هنرمندان در تبریز و شیراز به آن تعلق داشتند. نتیجه مطالعه، مبین این است که ساختار‌های معنادار موجود در کتاب شاهنامه بزرگ ایلخانی با ساختار‌های اصلی طبقه نخبگان و بزرگان ایرانی ساکن در تبریز، هم‌ارز بوده و ساختار‌های معنادار تصاویر کتاب سمک عیار با ساختار‌های اصلی طبقه هنرمندان محلی ساکن در شیراز که با زندگی مردم روستایی و پیشه‌وران شهری احساس نزدیکی می‌کرده نیز هم‌ارز و یکسان هستند.

A Comparison of Meaningful Structure of Paintings and Social Class of Artists in the Illumination of the Great Shahnama of Ilkhanid and SAMAK-E AYAR

In this paper, the images of two manuscripts of Ilkhanid dynasty Great Shahnama and Samake Ayyar of Ale Injoo have been studied in terms of sociology of art. both of these works are related to the late Ilkhanid dynasty of the 8th century. Socially, the late Ilkhanid era was a time when the dissatisfaction of various Iranian classes had reached its peak, and the power of the Mongolian Ilkhanid rulers had reached its lowest level. The two selected manuscripts are from two different cities with different social conditions. The aim was to investigate the images of these two manuscripts and the meaningful structures of images. Then the Iranian society and the existing classes of that period were studied and their main structures were identified. The artists of these two works belonged to two different social classes and had different worldviews, attitudes, and aspirations. The research method is descriptiveanalytical and is based on Goldman rsquo;s genetic structuralism approach in two stages of understanding and description. The research question is: What is the relationship between the meaningful structure of the paintings and the social class of artists in the Ilkhanid period? The result of the study indicates that the characteristic of artworks does not arise from the totality of society, but is rooted in social classes, and the reason for the stylistic differences between the two books of the Great Shahnama of Ilkhanid and Samak e Ayyar is the difference between the categories of artists belonging to the two groups of artists in Tabriz and Shiraz. It was also shown that the meaningful structures in the book of the the Great Shahnama of Ilkhanid are identical with the main structures of the elite and Iranian elders residing in Tabriz, and the meaningful structures of SamakeAyyar rsquo;s book illustrate the main structures of local artists rsquo; classes living in Shiraz, who felt close to the lives of rural people and urban artisans