مطالعه تطبیقی تزئینات معماری در نگاره‌های شاهنامه بایسنقری و هفت‌اورنگ ابراهیم میرزا

شاهنامه بایسنقری و هفت‌اورنگ ابراهیم میرزا، دو اثر شاخص هنر نگارگری ایرانی بوده که در منطقه خراسان بزرگ در فاصله تاریخی بیش از یک قرن ولی تقریباً در یک حوزه جغرافیایی، تصویرگری شده‌اند. با توجه به اینکه تزئینات بناها در گذر زمان فرسوده شده و از بین رفته، نسخ مصور حاوی ابنیه می‌توانند به‌عنوان سندی تصویری برای شناسایی تزئینات وابسته به معماری در یک منطقه جغرافیایی باشند. پرسش‌هایی که مطرح شده، اینها هستند که معماری و عناصر تزئینی آن در نگاره‌های مورد بحث، چه جایگاهی دارند؟ چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در ترسیم تزئینات معماری این دو نسخه وجود دارند؟ هدف از این تحقیق، تطبیق تزئینات معماری در دو نسخه شاخص نگارگری در منطقه خراسان با فاصله بیش از یک قرن است. این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی و تطبیقی انجام ‌شده و شیوه یافته‌‌اندوزی، کتابخانه‌ای بوده است. شش نگاره از 22 نگاره شاهنامه بایسنقری و 12 نگاره از 28 نگاره هفت‌اورنگ که دارای بنای معماری بوده، به روش انتخابی و هدفمند برگزیده شدند. نتایج نشان می‌دهند که اهمیت بناهای معماری در شاهنامه بایسنقری بیشتر است و تمام صفحه، به تصویرسازی بنا اختصاص داده ‌شده، اما در نگاره‌های هفت‌اورنگ اغلب، بنا بخشی از تصویر بوده و در ترکیب با عوامل طبیعت شکل‌ گرفته است. کتیبه‌های شاهنامه بایسنقری، عنصری اصلی از معماری بنا محسوب می‌شوند، اما در هفت‌اورنگ، ساختاری ساده‌ داشته و بیشتر جنبه تزئینی دارند. تنوع تصویری و نقوش هندسی و گیاهی رنگارنگ در هفت‌اورنگ، بیشتر به چشم می آیند. در هفت‌اورنگ، نقاشی‌های دیواری جایگاه مهم‌تری داشته‌اند، اما در شاهنامه بایسنقری، نقاشی دیواری بسیار کم‌رنگ جلوه کرده است.

A Comparative Study of Architectural Decoration in the Baysonghori Shahnameh and Ibrahim Mirza's Haft Awrang Paintings

Baysonghori Shahnameh and Ibrahim Mirzachr('39')s Haft Awrang are two prominent works of Iranian paintings that have been illustrated in the great Khorasan region for more than a century, but almost in a geographical area. Given that, buildingschr('39') decorations are worn out and destroyed over time, the illustrated manuscript containing buildings can serve as a visual document to identify architecturalrelated decorations in a geographical area. The questions that arise are, what is the position of the architecture and its decorative elements in the paintings? What are the similarities and differences in the architectural decoration of these two editions? The purpose of this research is to compare architectural decorations in two versions of painting indexes in Khorasan with more than a century interval. This research was a descriptiveanalytical and comparative study and the data was gathered by the library research method. Six of the 22 paintings of the Baysonghori Shahnameh and 12 of the 28 Haft Awrang architectural paintings were selected by purposeful sampling. The results show that the importance of architectural monuments in the Baysonghori Shahnameh is greater and the full screen is devoted to visualization of the building, but in the Haft Awrang paintings, the building is often part of the image and formed in combination with the natural elements. The inscriptions of the Baysonghori Shahnameh are the major element of the architecture of the building. But in the Haft Awrang they have a simple structure and are mostly decorative. The variety of colorful geometrical and plant motifs is more visible in the Haft Awrang. In the Haft Awrang wall paintings have a more prominent place, but in the Baysonghori Shahnameh the wall paintings are much dimmer.