مقایسه تطبیقی نقوش سفالینه های محوطه کَهنِک شهرستان سربیشه با نقوش سنتی گلیم و قالیچه های ذهنی باف معاصر این شهرستان در استان خراسان جنوبی

شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی، به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، همواره تحت تاثیرات فرهنگی و اجتماعی اقوام کوچ رو و مهاجر قرارگرفته است. نتیجه این تعاملات در مقاله پیش رو، با هدف بررسی رابطه نقوش سفالینه های به دست آمده از چهار فصل کاوش باستان شناسی محوطه کهنک سربیشه و نقوش به کار رفته در دست بافته های سنتی این منطقه بالاخص قالیچه های ذهنی باف و گلیم آورده شده است. در این دستبافته ها که حاصل سرپنجه عشایر بُهلولی، بلوچ و هنر بومیان این شهرستان می باشند، سعی گردیده تا نقوش از نظر وجوه اشتراکی و افتراقی احتمالی و همچنین اصالت و هویت بومی بررسی گردند. پرسش اساسی این است که ارتباط معناداری میان نقوش یاد شده، وجود دارد؟ و این ارتباط چه حوزه هایی را شامل می شود؟ در این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، نقوش استخراج شده مطالعه و مقایسه تطبیقی گردیده و در گردآوری اطلاعات از روش میدانی، تصویربرداری از نمونه ها، مصاحبه با هنرمندان و مطالعه مستندات کتابخانه ای استفاده گردیده است. مطالعه صورت گرفته نشان داد که رابطه معناداری میان نقوش سفالینه ها و دستبافته های سنتی منطقه وجود داشته و زمینه های اشتراکی فراوانی دارند. نقوش ساده و ترکیبیِ تجریدی ملهم از گیاهان، طبیعت واشیا، بیشترین گروه نقوش را تشکیل داده و نقوش انسانی، جز در دستبافته ها، در سفالینه های کهنک قابل شناسایی نیست. استفاده از نقوش و فرم های مشابه در سفال و دستبافته های منطقه، نشان از تداوم و پیوستگی فرهنگی و همچنین شرایط زیست محیطی، اعتقادات و باورداشت های آنان دارد. با توجه به اینکه در تطبیق برخی از نقوش سفالینه ها، مشابه بومی به دست نیامد، لذا بنا بر فرض وارداتی بودن نقوش، می توان منشاء برخی از آن ها را گونه های سفال نیشابور دانست.

A Comparative Study and Analysis on Motifs of Pottery in Kahnek Site and Traditional Kilim Motifs and Contemporary Mentally-weaved Rugs in Sarbisheh county in South Khorasan province

Sarbisheh County in the south Khorasan province has always been affected by the cultural and social behaviors of the immigrants and nomadic tribes, due to its special geographical location. The result of these immigration impacts is shown in the present paper to illustrate the relationship between the pottery motifs obtained from the four chapters of the archaeological excavation of the area of Kahnek in Sarbisheh and the motifs used in the traditional handwoven of this area, especially mentallyweaved rug and Kilim. It is tried to examine the possible similarities and/or differences in designs and authenticity on local heritage practices in these handmade things, deemed as masterpieces created by the Bohlouli Baluchi tribes and the native art of the city. The main question to be answered is whether there exists a meaningful relationship between the aforementioned motifs and what areas are possibly involved in such relation. By using a descriptiveanalytical method, a comparative is made on extracted drawings. To do so, field data collection, imaging of samples, interviewing with artists and studying library documentation are used. The study shows that there is a meaningful relationship in drawings of traditional pottery and handicraft motifs in the region. Simplicity and combination of geometric designs together with abstract designs inspired by plants, objects and nature are among the most common motifs that can be easily observed, however, human designs cannot be identified in Kahnak pottery (except in a number of handwoven things). The use of motifs and similar forms in pottery and handwovens in the region clearly demonstrates the impact of culture, environmental conditions, beliefs and ideology on the art works. Having not found any similarities in case of some pottery motifs, it was inferred that they might be adopted from other regions, most likely from Neyshabour pottery species.