طبقه‌بندی مضمونی کتیبه‌های نستعلیق در آرایه‌های چوبی وابسته به معماری دورۀ صفوی ایران

خوشنویسی همواره به دلیل کتابت کلام خدا نزد جامعۀ مسلمانان شایستۀ احترام بوده است. از این رو به​راحتی می توان تاثیر خوشنویسی را در سایر جنبه های هنری جهان اسلام، مانند تزئینات معماری مشاهده کرد. بی شک یکی از مهم ترین ویژگی های کتیبه ها، انتقال و القای مضامین به کالبد ابنیه بوده است. مطالعۀ مضامین به کاررفته در این آثار نشان از تنوع چشمگیر خوشنویسی با توجه به تفکیک قلم های آن دارد.هدف اصلی این پژوهش بررسی مضامین کتیبه های چوبی نستعلیق است که در تزئینات معماری آثار صفویه از آنها بهره گرفته​اند. جامعۀ آماری پژوهش حاضر مجموعۀ بناهایی است که در جغرافیای امروز ایران قرار دارد و دارای تزئیناتی چوبی​ با قلم نستعلیق است. از آنجا که قلم نستعلیق در کتیبه​نگاری دورۀ صفوی به جایگاه نسبتاً ثابتی دست یافت و در راستای مطالعۀ این نکته که آیا به کارگیری و رواج این قلم به​منظور بیان مضامین خاص بوده یا خیر؛ بازۀ زمانی این پژوهش، دورۀ صفوی (906-1135 ه.ق.) انتخاب شده است. پس از انجام مطالعات مقدماتی کتابخانه ای و میدانی​، به دلیل محدود بودن نمونه ها، تمام شماری صورت گرفته است.پرسش های اصلی این پژوهش عبارتند از: استفاده​کردن از قلم نستعلیق در تزیینات چوبی وابسته به معماری ایران از چه دوره ای آغاز شده و در عصر صفوی، کتیبه های چوبی نستعلیق برای انتقال چه مضامینی بیشتر استفاده می​شده​اند؟نتایج به​دست آمده نشان می​دهد که مضامین کلی به​کاررفته در 17 کتیبه​ که بیشتر بر روی درهای ورودی بنا ها قرارگرفته اند اطلاعات تاریخی ارزشمندی است که باعث شده این کتیبه​ها در زمرۀ اسناد معتبر و دست اول قرار بگیرند. مضامین نوشته شده در این کتیبه ها، آیات قرآنی و ادعیۀ اسلامی نیستند و غالباً اشعار مناسبتی​ای هستند که دارای مضامینی چون: ماده​تاریخ، توصیف بنا یا اثر، اسامی افراد مختلف (پادشاه، بانی، خوشنویس، سازنده و شاعر) و مدیحه​سرایی و نعت اشخاص است.

Content classification of Nastaliq Inscriptions In the Wooden Arrays of Architectural Safavid Iran

AbstractCalligraphy is the outstanding art of Islamic world. Hence, one can easily see the influence of the art of calligraphy in the Islamic art branches, including architectural decorations. The main purpose of this fundamental research, assess and compare the content of wooden Nastaliq inscriptions that have been used in architectural decoration in Safavid dynasty in Iran.The case studies are choosen among of those samples that contain Nastaliq inscription which made by wood. The time limitation of this study is the Safavid era (9061135 AH). In this paper, after preliminary library studies, due to limited statistical samples (because of separation of Nastaliq from the other calligraphic styles) census is taken.The two main questions of this study are: When Nastaliq inscriptions used in the wooden architectural decorations for the first time? And what are the main contents inscribed on wooden decoration by Nastaliq in Safavid period?The results indicate that the 17 inscriptions have been studied, in most of the buildings are located on the entrance doors. In the case of chronology, Nastaliq was used in middle 10th century A.H for the first time in the wooden inscriptions. General concepts used including valuable historical information that can be invoked as evidence firsthand. Also, the results show that Content posted in this group of inscriptions are not the Koranic verses and Islamic phrases. Often themes of the inscriptions are lyrics fit with the date, description of the building or work and mentioning the names of various people (King, Bonnie, Calligrapher, Poet and Manufacturer) and panegyric writing.