ارزیابی تخریب چربی آزاد در چرم‌های تاریخی به ‌روش atr-ftir (نمونه‌موردی: مشک چرمی منسوب به دوره سلجوقی)

یکی از مهم‌ترین دلایل خشکی چرم‌های تاریخی، تخریب چربی آزاد موجود در ساختار آنهاست، که کمتر مورد‌مطالعه قرار گرفته‌است. ازاین‌رو شناخت فرایند تخریب چربی چرم، به‌عنوان یکی از ترکیبات مهم افزودنی در فرایند فرآوری چرم، با هدف درک هرچه بهتر آسیب‌های وارده به آثار چرمی که زمینه‌ساز انتخاب راه‌کار صحیح برخورد با آثار است، اهمیت و ضرورت می‌یابد. لذا در این پژوهش، چربی آزاد موجود در 7 نمونه چرم مورد‌استفاده در ساخت یک مشک منسوب به دوره سلجوقی و مکشوفه از محوطه تاریخی قلعه‌کوه قاین، با هدف ارزیابی تخریب آنها، بررسی شد. دراین‌راستا، پس از استخراج چربی آزاد نمونه‌های تاریخی با استفاده از حلال دی‌کلرو متان در دستگاه سوکسله، مطالعه ساختاری به‌روش طیف‌بینی انعکاس کل تضعیف‌شده تبدیل فوریه مادون قرمز (atr-ftir)، انجام گرفت. این روش باتوجه‌به مشخص کردن ویژگی‌های ساختاری و مولکولی چربی براساس ارتعاش مولکولی پیوندهای موجود در ساختار آن، جهت ارزیابی ویژگی‌های ساختاری و تغییرات آن، مفید است. پیه گوسفند نیز، به‌منظور مقایسه طیف مادون قرمز آن، با چربی نمونه‌ها، بررسی شد. براساس نتایج حاصل، تمام نمونه‌ها اکسید شده‌‌بودند و این آسیب منجر به تغییر در ساختار چربی و تشکیل محصولات ثانویه اکسیداسیون شامل ترکیبات کتونی، آلدهیدی، الکلی و اسید کربوکسیلیک گردیده بود. در برخی نمونه‌ها، علاوه‌بر اکسیداسیون، نیتراته و سولفاته‌شدن چربی‌ها نیز مشهود بود. براین‌اساس، یکی از مهم‌ترین دلایل تشدید خشکی نمونه‌های چرم مورد‌مطالعه، اکسیداسیون و تخریب چربی آزاد آنها بود. ازطرفی محصولات اکسیداسیون چربی، در تخریب ساختار پروتیینی چرم نیز دخیل هستند و گسترش آسیب‌های آن را درپی دارند.