بازخوانی جایگاه ارزشی دیوارنگاره‌ها در روند ثبت میراث معماری ایران و جهان

مقاله حاضر در جست و جوی نقش دیوارنگاره‌ها و میزان تاثیر بخشی آنها در فرایند ثبت میراث جهانی غیر منقول است. میراث جهانی غیر منقول مورد نظر در این پژوهش، هم اثر معماری حامل نقاشی دیواری می‌تواند باشد و هم آن که خود دیوارنگاره به صورت مستقل ثبت گردد. جایگاه ارزشی دیوارنگاره‌ها از هر سبک و سیاقی که باشند، مشخص‌کننده‌ اهمیت این موضوع است. ازآنجا که نمونه‌های دیوارنگاره‌ای که نقشی بنیادین را در نامزدی و سپس کسب امتیاز میراث جهانی داشته‌اند کم نیستند، در پژوهش حاضر که رویکردی توسعه‌ای دارد، با تعمق در پرونده‌های ثبتی آنها و تحلیل کیفی و کمّی (توصیفی و مقایسه‌ا‌ی) رویکردهای درنظر گرفته‌شده از سوی کمیته‌ میراث جهانی در پرونده‌های آثار غیر ایرانی و نمونه‌های ایرانی، این نمونه‌ها بررسی شده‌اند. این رویکردها دربردارنده دیدگاه‌هایی است که کمیته‌ میراث جهانی درباره دیوارنگاره‌های موجود در بناهای مختلف به آنها توجه کرده‌‌است. دراین راستا در نمونه‌های ایرانی ثبت‌نشده، دیوارنگاره‌هایی دیده‌ می‌شوند که به دلیل دارابودن ارزش‌های خاص خود اهمیتی کمتر از نمونه‌های ثبت‌شده‌ جهانی ندارند و می‌توانند با رعایت تمهیداتی از مراجع ذی‌ربط، نقشی اساسی برای ثبت آثار معماری کشور در فهرست میراث جهانی داشته‌باشند. اگرچه دیوارنگاره را بایستی جزیی جدایی‌ناپذیر از یک کالبد معماری دانست اما خود دیوارنگاره قادر است به عنوان یک اثر یادمانی و عامل بالقوه ارزشی، آنچنان اهمیت یابد که نه‌تنها بار ارزشی سازه‌ معماری حامل خود را بردوش کشد بلکه خود نیز، اثری مستقل برای ثبت یک اثر غیر منقول در فهرست میراث جهانی باشد. ازهمین رو، در رویکردی نوین برای ارزش‌گذاری دیوارنگاره‌های ایرانی، 9 عامل ارزشی معرفی و تفسیر گردیده‌اند.