بازنگری در مفهوم کاربندی برمبنای هندسه نظری، عملی و نقش ساختمانی

به‌نظر می‌رسد یافته‌های فعلی درباره‌ آنچه در معماری سنتی ایران کاربندی نامیده‌می‌شود، انسجام کافی ندارد. دیدگاه‌های موجود هم، دو موضع سرحدّی دارند؛ گاه آن را سازه‌ای باربر دانسته‌ و گاه کاری صرفاً تزیینی. ازسوی دیگر، جداساختن نمونه‌های گوناگون مشابه، با تکیه بر دیدگاه‌های موجود، امکان‌پذیر نیست.بنابر آنچه بیان شد، پرسش?هایی از این دست قابل طرح است که در زمینه معماری سنتی ایران چه کمبودهایی درخصوص دیدگاه?ها و تعاریف فعلی وجود دارد، چگونه می?توان معیارهایی کارآمد، در مفهوم کاربندی ارایه داد و نهایت این?که کلید تشخیص این نمونه‌ها از یکدیگر چیست.در پژوهش حاضر تلاش ‌شده تا سه ابهام در نام‌گذاری، تشخیص هندسه و تشخیص نقش ساختمانی در یافته‌های فعلی شناسایی و تحلیل‌شوند. سپس، در هر بخش با تکیه بر نگرش‌ درون‌فرهنگی، راه‌حلی برای زدودن این ابهام?ها ارایه‌شود. براین اساس، سه معیار در هندسه‌ نظری، هندسه‌ عملی و نقش ساختمانی برای تشخیص نمونه‌ها تبیین‌می‌گردد.از این?رو هدف مقاله پیش‌رو، دست‌یابی به شناختی صحیح از ظاهر کاربندی است. روش به‌کاررفته توصیفی‌ـ ‌تحلیلی با تکیه بر اطلاعات میدانی، کتابخانه‌ای و آتلیه‌ای است.نتیجه‌ بررسی نمونه‌های مختلف برمبنای سه معیار یادشده، تمییز هشت گونه‌ کار(اعم از آمود و غیرآمود) است. از میان آنها دو گونه، دربردارنده کامل‌ترین نمونه‌ها به‌لحاظ هندسه‌ نظری و عملی هستند که می‌توانند الگوی ارزیابی گونه‌های دیگر نیز قرارگیرند. بدین جهت لازم است در بررسی‌های آتی به تمایز این گونه‌ها توجه ویژه?ای مبذول‌گردد.