بررسی فضای زندگی زنان در خانه‌های سنتی ایران (مطالعه موردی: خانه ملک التجار)

نگاه حداقلی و سوداگرایانه به مسکن موجب عدم پاسخگویی مناسب طرح خانه های امروزی به نیازهای روانی ساکنان بخصوص نیازهای بانوان که در فرهنگ ایرانی اساس و محور معنوی خانه محسوب می شوند شده است و ضرورت دارد این موضوع از نقطه نظر های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که در فرهنگ ایرانی در پیش و پس از اسلام زنان همواره جایگاه ویژه و قابل احترامی داشته ‌اند، در آثار تمدنی به ویژه معماری، می‌توان چنین نگرشی را مورد بررسی قرار داد. می توان پرسید وجوه ممیزه روان شناختی زنان در نگرش ایرانی اسلامی چیست و چگونه این وجوه در معماری خانه ایرانی موثر بوده است؟ در این پژوهش برای شناسایی مولفه ‌های روانشناختی زنان در معماری از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و برای تطبیق مولفه ‌های جنسیتی با مصداق معماری، از روش مشاهده میدانی استفاده شده است. مطالعه موردی این پژوهش «خانه ملک‌ التجار» در اصفهان می‌باشد، این بنا از نمونه‌های خانه‌ی قاجاری با کیفیت و دارای تنوع فضایی است و می‌تواند زندگی خانواده ایرانی را در آن  دوره به درستی بازتاب دهد. در بررسی این خانه یافته ها نشان میدهد در طراحی خانه ایرانی فضاها و طرح معماری آن با توجه به ویژگی‌های جنسیتی سازماندهی و شکل داده شده اند تا زنان نیز در فضای زندگی از آسایش و راحتی، حفظ ارزش، حفظ حقوق، عزت نفس، تنوع، حفظ روحیه و احساسات خویش، برخوردار باشند. مولفه ‌های یادشده در انطباق با کارکرد، فرم، ارتباط با بستر طبیعی، انتخاب مصالح و تزئینات قرار گرفته است و نهایتاً می‌توان دریافت که بسیاری از فضای خانه ‌های ایرانی منطبق بر ویژگی‌های زنانه است.

a study of women’s living space in traditionally iranian house’s (case study: malek al tojjar’s house)

since women have always had a special and respectable place in before and after islam iranian culture, such an attitude can be examined in the works of civilization, especially architecture. the problem of the present study is to investigate how the psychological components of women are related to architectural design variables and the main purpose of this study is to investigate the manifestation of feminine features in iranian architectural works. in this research, the documentary and library methods have been used to identify the components and the field observation method has been used to match the gender components with the architectural example. a case study of this research is the malek al tojjar’s house in isfahan, this building is one of the examples of qajar house with quality and variety of space that can properly reflect the iranian life. the findings confirm that the iranian home is designed based on gender characteristics, so that women can enjoy comfort and convenience in life, maintaining value, maintaining rights, maintaining self esteem and maintaining morale and emotions. the mentioned components are in accordance with the function, form, connection with the natural bed, choice of materials and decorations, and finally it can be seen that many of the spaces of iranian houses correspond to the feminine characteristics.