گونه شناسی ایوان در خانه های تاریخی نجف آباد

خانه‌های تاریخی نجف آباد، که در کتب تاریخی هم از آن‌ها به نیکی یاد شده است، به عنوان بخشی از تاریخ معماری این شهر شایسته‌ی تحقیقاتی تحلیلی هستند. تاکنون تحقیقی در باب تحلیل کلیت یا اجزای این خانه‌ها و دسته بندی یا گونه‌شناسی اجزای آن منتشر نشده است. به عنوان گامی در جهت رفع این فقدان، مقاله با تمرکز بر ویژگی‌های ظاهری و کالبدی، با هدف تشخیص انواع گونه های تاریخی «ایوان» در این خانه‌‌ها شکل گرفت. روش تحقیق مقاله کیفی با ترکیبی از روش های توصیفی تحلیلی و استدلال منطقی و گردآوری داده به شیوه‌ی عمده‌ی مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و میدانی است. این تحقیق روشن می‌کند هفت گونه در معماری ایوان خانه‌های تاریخی این شهر قابل تشخیص است. این گونه‌ها می توانند تحت این عنوان‌ها نامیده شوند: سه ایوانه‌ی میان برتر با راهرو طرفین، سه ایوانه‌ی میان برتر، سه ایوانه‌ی منتظم، دو ایوانه‌ی نامنتظم، دو ایوانه‌ی منتظم، تک ایوانه‌ی یکپارچه و تک ایوانه‌ی یکپارچه‌ی تزئینی. این گونه‌شناسی در دل خود تغییر و تنزل نقش فضایی و جایگاه عملکردی ایوان را درطول زمان به نمایش می گذارد: از فضایی با کشیدگی شمالی جنوبی و عمود به حیاط، درهم تنیده و درگیر با اتاق پشتی خود و دارای سازه ای طاق چشمه در امتداد آن اتاق، به سمت فضایی با کشیدگی شرقی غربی و هم راستا با حیاط، منفرد و مستقل از اتاق‌ها و در مقابل و مماس به آن‌ها، دارای سازه ای مستقل و تیرچوبی.

typology of the terrace of historic houses in najafabad

najafabad is one of the cities of isfahan province, which is called the oldest new city in iran. despite research related to the special urban planning of this safavid city, and in terms of increasing renovation of historic houses and their importance as part of the history of architecture, so far no research has been published on what are the historic houses of this city and their typology. the aim of this article was to introduce the architecture of najafabad houses and identify its types, while a qualitative research method with a combination of descriptive analytical methods and logical reasoning by collecting data in the main field study and interview method. this research found that houses of this city are classified as the central courtyard, built on both sides (or more) with the importance of the northern front and has room spaces, porch, post room (safe), attic, entrance hall and dashko (a kind of attic) above it, and service spaces (kitchen, toilet, wareroom basement). the arch structure of these houses is seen in the form of a spring arch, a beam (flat) or a combination. finally, the shape and location of the porch can be considered as determining the types of architecture in this city; there are five distinct types of indigenous house architecture that can be named under these headings: three mid major porches with side aisles, three mid major porches, three simple porches, two porches (simple or one major), one side extensive single porch and formal single porch. at its heart, this typology also shows the change and degradation of the spatial role and functional position of the porch: from a space with a north south extension and perpendicular to the courtyard, intertwined and involved with its back room and structures along it towards the space with east west extension and parallel to the courtyard, single and independent of the rooms and in front of and tangential to them, with independent structures.