تدوین الگوی نظری کاربست برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری با رویکرد نهادگرایی

امروزه برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری در سراسر جهان و در پاسخ به ناکارآمدی روش‌های برنامه‌ریزی جامع - سنتی به‌عنوان راهی برای شکل‌دهی رشد شهری مورد ‌توجه قرار گرفته است. در کشور ایران نیز با مطرح شدن طرح‌های ساختاری راهبردی در دهه 70 و همین‌طور طرح‌های راهبرد توسعه شهری در دهه 80، تلاش‌هایی برای تغییر نگرش از برنامه‌ریزی جامع به راهبردی صورت گرفت؛ این طرح‌ها هرچند به‌لحاظ مبانی نظری مبتنی‌بر برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری بودند؛ اما به دلایل متعدد ازجمله؛ عدم شناخت درست از محیط نهادی و عوامل موثر بر کاربست برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری و فقدان یک الگوی نظری مناسب، نتوانستند در نظام برنامه‌ریزی شهری کشور دوام آورده و اثربخش باشند؛ لذا هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر کاربست برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری با رویکرد نهادگرایی و تدوین یک الگوی نظری مناسب برای کاربست این نوع از برنامه‌ریزی است. در پژوهش حاضر باتوجه‌به ماهیت سوال اصلی پژوهش (چگونگی الگوی نظری مناسب برای کاربست برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری) و جهت‌گیری فلسفی آن، از روش‌های کیفی تحقیق بهره گرفته و از بین آن‌ها نیز روش نظریه زمینه‌ای با‌توجه‌به توانایی تفکر انتزاعی و قابلیت نظریه‌پردازیِ برخاسته از درون داده‌ها انتخاب شده است. داده‌ها ازطریق مرور ادبیات نظری، نتایج پژوهش‌های انجام‌شده درخصوص عدم موفقیت تلاش‌های تجربیِ قبلی در کشور و مصاحبه با خبرگان برنامه‌ریزی شهری جمع‌آوری گردید و برای تحلیل آن‌ها از روش مقایسه مداوم طی سه گام: کدگذاری باز، محوری و انتخابی، استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد الگوی نظری پیشنهادی برای کاربست برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری دارای 21 مقوله اصلی در قالب 5 کلان‌مقوله شامل: 1. نظم دسترسی باز، 2. خروجی‌ها، 3. شیوه‌های برنامه‌ریزی فضایی‌راهبری، 4. محتوا و بافتار و 5. ظرفیت‌سازی نهادی و مشارکت می‌باشد که تحقق آن درگرو ظرفیت‌سازی نهادی به‌منظور ایجاد شرایط نظم با دسترسی باز ازطریق تنظیم راهبردها باتوجه‌به بافتار و زمینه برنامه‌ریزی است؛ که پیامد‌های آن در قالب 5 مقوله اصلی: اثرات اجتماعی، اسناد برنامه، مدیریت شهری، تحقق‌پذیری و کاهش هزینه‌های مبادله بروز می‌نماید.

presentation of a theoretical model for the implementation of strategic spatial planning based on the institutionalism approach in isfahan

today, strategic spatial planning is considered worldwide as a way to shape urban growth in response to the inefficiency of traditional planning methods. in iran, with the preparation of strategic structural plans in the 70s and strategic urban development plans in the 80s, an attempt was made to change the attitude from comprehensive-traditional planning to strategic planning. these plans, however, were theoretically based on strategic spatial planning. but for several reasons including; lack of knowledge of the factors affecting the application of strategic spatial planning and the lack of an appropriate theoretical model can not be sustainable and effective in the urban planning system of the country. therefore, the purpose of this study is to identify the factors affecting the application of strategic spatial planning and to create a suitable theoretical model for the application of this type of planning. in the present study, according to the quiddity of the main research question (how is the appropriate theoretical model for the implementation of strategic space planning in isfahan?) and its philosophical orientation, qualitative research methods have been used and among them, the grounded theory method with respect to abstract thinking and theorizing capabilities is selected. data were collected through review of theoretical literature, research results on the failure of previous experimental efforts in the country and interviews with 7 urban planning experts in isfahan and analyzed using the comparison method in three stages (open, axial and selective coding) and was analyzed. data analysis showed that the implementation of the proposed theory of strategic spatial planning has 21 main categories in the form of 6 main categories including: 1. open access order, 2. outputs, 3. strategic spatial planning methods, 4. content and background, 5. institutional capacity and participation. accordingly, the fulfilment of strategic spatial planning depends on institutional capacity building to create open access conditions by determining strategies and paying attention to the institutional context and environment of planning. consequences of using spatial strategic planning in the form of five main categories including: social programs, documents, programs, urban management. . to be. acceptance and reduction of transaction costs occur. the results of the research show; legal structures, institutional capacity building and institutional arrangements, especially open access orders, have a decisive effect on the implementation of strategic spatial planning in the city of isfahan.