مدل علی روابط متغیرهای کالبدی- عملکردی معماری و انگیزش بازی کودک در عرصه میانی مجتمع‌های مسکونی

رشد روزافزون جمعیت شهرها از یک‌سو و افزایش قیمت زمین از سوی دیگر، موجب ایجاد محیط‌های مسکونی پرتراکم شده است. زندگی در چنین فضاهایی، اثرات منفی بر سلامت فردی و اجتماعی ساکنان گذاشته است. کودکان به‌عنوان آسیب‌پذیرترین گروه جامعه، در مقابل دگرگونی محیط فیزیکی و اجتماعی، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بیشتر پژوهش‌های اخیر، بر ویژگی‌های زمین‌های بازی شهری تمرکز دارند؛ در حالی که کمبود زمین بازی در مجتمع مسکونی، لزوم توجه به طراحی عرصه میانی مجتمع‌‌ مسکونی برای بازی کودکان را تایید کرده است. بر این اساس، مقاله حاضر به دنبال دست‌یابی به مدل انگیزش بازی کودک در عرصه میانی مجتمع‌ مسکونی با استفاده از رویکرد ترکیبی است. مبانی نظری پژوهش با رویکردی کیفی و با هدف جستجوی ویژگی‌های کالبدی- عملکردی و شناختی- رفتاری موثر در ایجاد و افزایش انگیزش بازی کودک تدوین شده‌اند و چگونگی تاثیر هر یک از این ویژگی‌ها از تبدیل داده‌های کیفی به کمی حاصل شده است. در این راستا، با به‌کارگیری روش پیمایشی بر مبنای تکنیک دلفی، پس از ساخت و اعتباریابی ابزار تحقیق، در آغاز، نگرش 20 متخصص و در ادامه 100 نفر از متخصصین مورد پرسش قرار گرفت. در نهایت، شش عامل موثر بر انگیزش بازی کودک شامل؛ نظارت‌پذیری، خوانایی محیط کودک‌محور، عوامل محرک طبیعی، تعاملات اجتماعی (نسلی- بین نسلی)، سرزندگی محیط و نیز تحریک حواس به روش تحلیل عاملی (نرم‌افزار spss23) استخراج شدند. در ادامه، بر اساس ارتباط متغیرهای مذکور، مدلی فرضی به کمک نرم‌افزار ایموس 23 پیشنهاد شد و سپس رابطه و میزان تاثیر عوامل بر یکدیگر به روش تحلیل مسیر به‌دست آمد و در نهایت، مدل فرضی پیشنهادی اصلاح شد. بر اساس تحلیل مدل به‌دست‌آمده، روابط متغیرهای پژوهش تفسیر شد؛ بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل مذکور، نشان‌دهنده رابطه میان ویژگی‌های شناختی- رفتاری و ویژگی‌های کالبدی- عملکردی است که می‌تواند در قابلیت بازی‌انگیزی عرصه میانی مجتمع‌های مسکونی موثر افتد. در پایان، مدل نهایی رابطه بین متغیرهای کالبدی- عملکردی و متغیرهای شناختی- رفتاری ارائه شد.

the causal model for the relationship of architectural physi cal-functional variables and kids’ motivation to play in the middle area of residential complexes

the population growth of cities on the one hand and rising land prices on the other hand havecreated overcrowded residential environments. living in such environments has had a negativeimpact on the individual and social health of residents. children, as the most vulnerable groupin society, are at greater risk of being exposed to changes in physical and social environmentsthan the other groups. the literature review has shown that most recent research focuses onthe characteristics of urban playgrounds, while the lack of playgrounds in residential areas hasconfirmed the necessity of paying attention to design of the middle area in residential complexfor kids’ motivation to play. hence, the present investigated effective factors that would influencekids’ motivation to play in the middle area of residential complexes adopting a mixed-methodapproach (quantitative & qualitative). accordingly, the theoretical framework of the research hasbeen developed with a qualitative method and aimed at searching for skeletal-functional andcognitive-behavioral features effective on creating and enhancing kids’ motivation to play. onthe other hand, the extent and quality of the impact of each component resulted in transformingof quantitative data into quantitative data. in this research, a survey based on the delphi methodwas used. after the construction and validation of the instrument, 100 architects’ attitude wasexamined. finally, seven factors affecting on kids’ motivation to play were extracted by usingfactor analysis. these factors were: controllability, child-centered legibility, natural stimulantfactors, social interactions (generational & cross-generational), vitality of environment, curiosityand also, sensory stimulation. following that, a hypothetical model was proposed based on therelationship between these variables and then, the factors’ relationship type and extent of effect oneach other were obtained by path analysis. finally, the proposed model was modified. based onthe analysis of the model, the relationship of the variables under investigation were interpreted:the study of direct and indirect effects of these factors shows the relationship between cognitivebehavioralcharacteristics and physical-functional characteristics that can have an important roleon the environmental affordances for kids’ motivation to play. at the end, the final model forthe relationship between physical-functional variables and cognitive-behavioral variables waspresented.