گونه‌شناسی معماری سیاه‌چادر ایل قشقائی

از دیرباز، عشایر ایران به لحاظ نوع زندگی و معیشت خود، یعنی دامپروری متحرک یا کوچ‌روی، مسکن خود را به صورت قابل‌حمل، مقاوم، سبک و با قابلیت نصب و جمع سریع ساخته‌اند. گونه‌شناسی سیاه‌چادرهای عشایری ایران به‌عنوان بخشی از مطالعات میراث معماری ایران، از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است؛ سیاه‌چادر عشایری، از مصالح بوم‌آورد با ساختار سبک و مقاوم در برابر شرایط مختلف جوی و حمل و نقل مداوم، به‌ صورت خودکفا توسط عشایر تهیه می‌شود و اجزای آن قابل بارگیری بر روی چهارپایان هستند. از دیگر جنبه‌های مهم و قابلیت‌های آزموده‌شده سیاه‌چادر عشایری، تغییر فرم و ساختار آن در اوقات و فصول مختلف سال با عناصر مشخص و ثابت است که در چهار حالت؛ تابستانه، زمستانه، کوچ‌روی و تغییر سریع در بارندگی‌های پیش‌بینی‌نشده است. سادگی، انعطاف، سرعت برپایی و اقتصادی بودن، از دیگر وجوه اهمیت سیاه‌چادر‌های عشایر هستند. با توجه به ماهیت پژوهش و اقتضای فهم خصوصیات معماری کوچ، انجام این تحقیق تحت روش تحقیق توصیفی جهت تصویرسازی ماهیت و وضعیت سیاه‌چادر ایل قشقائی انجام شد. از زیرشاخه‌های روش تحقیق توصیفی، از نوع پیمایشی و روش مقطعی استفاده شد که به منظور گردآوری داده‌ها درباره خصوصیات سیاه‌چادر ایل قشقائی، در یک مقطع زمانی یک‌ساله از نمونه‌گیری نظری هدفمند بهره گرفته شد. برای انجام این پژوهش، علاوه بر مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی بر روی فرم، شیوه ساخت و عناصر سیاه‌چادرهای ایل قشقائی که محدوده کوچ‌روی و قشلاق و ییلاق آنان از جنوب استان اصفهان تا فارس و بوشهر و خوزستان بوده، صورت گرفته‌اند. اهمیت گونه‌شناسی سیاه‌چادر ایل قشقائی در این است که این سیاه‌چادرها، تنها گونه سیاه‌چادر با فرم مکعب‌شکل در حالت تابستانه در دنیا هستند. یافته‌های این پژوهش در حوزه مطالعات معماری ایران، علاوه بر ثبت بخشی از میراث فرهنگی و معماری ایران، که رو به فراموشی است، می‌توانند الهام بخش ایده‌های جدید برای طراحی نوین معماری چادری با زمینه فرهنگی باشند.

Architectural Typology of Qashqai Black Tent

Abstract Traditionally, Iranian nomads in terms of their lives and livelihoods, the animated livestock or migration, have made their houses portable, durable, lightweight and quickly detachable and attachable. Nomadic black tent, made of canvas material with light and resistant structures in the different weather conditions and continuous transport, as selfsufficient is prepared by nomads, and black tents components are easily loadable on livestock. Other features of the structure are it being changeable in terms of its form at different time and in different seasons with specific and permanent elements, that are registered in four shapes of summer, winter, migration and rapid changes in unpredicted rainfall. Simplicity, flexibility, quickly assembled, and being affordable economically are the other advantages of black tents of the tribes. Due to the nature of the study and the need to understand the architectural and housing features, this research was carried out under a ldquo;descriptive research method rdquo; to illustrate the nature and status of the Qashqai tribe rsquo;s black tent. The subbranches of descriptive research method, ldquo;survey rdquo; type and ldquo;crosssectional method rdquo; were used. In order to collect the data based on the characteristics of migration architecture, ldquo;targeted theoretical sampling rdquo; was used over a period of one year. In order to conduct this investigation, in addition to library research, field research was done on the form, construction method, and the elements of the black tents of the Qashqai tribe in which their territory was from the South of the province of Isfahan to Fars, Booshehr, and Khoozestan provinces. The importance of this typology is that black tent of Qashqai tribe, is the only cubeshaped species of black tents in the world in the summer format. In addition to recording part of Iran rsquo;s cultural and architectural heritage, which is fading and dissolving, the findings of this study could inspire new ideas for designing new cable and tent structures in any cultural context. Due to the changes in recent decades in the lifestyle and livelihood of the Qashqai tribe, black tents have gradually been replaced by industrial tents. Furthermore, buildings have been built instead of black tents in nomadic dwellings. Unfortunately, alternatives to the black tent, do not have the Qashqai tribe identity, and are not inspired by the typology of Qashqai tribe black tent, to respond appropriately to changes in lifestyle and identity through the architecture body. It is hoped that this study could be a guide for designers and stakeholders with respect to the physical and cultural context.