اصول سامان‌دهی حفاظت‌مبنای معابر تاریخی به روش الگوبرداری قیاسی تجارب سامان‌دهی ایران و سایر کشورها (مورد پژوهی: سنجش وضعیت سامان‌دهی یک معبر تاریخی سواره و پیاده اصفهان)

معابر، قوی‌ترین فضاهای شهری و استخوان‌بندی اصلی شهر و به تبع آن، بافت تاریخی هستند. در گذشته نیز هندسه شهر تاریخی، برگرفته از راسته بازارها و گذرها بود، اما با ورود وسایل نقلیه و به دنبال آن خیابان‌کشی‌های شطرنجی در بافت تاریخی، هندسه ارگانیک و سلسله ‌مراتب شبکه معابر، انسجام و ساختار بافت، در هم‌ شکست. مسئله اصلی این پژوهش، تامین دسترسی مطلوب در عین حفاظت از ارزش‌های بافت تاریخی بوده که نیازمند تدوین چارچوب حفاظت‌مبنای سامان‌دهی معابر تاریخی است تا جوانب حفاظت از هویت تاریخی، روحیه انسانی، مسائل اجتماعی و در عین حال، تامین دسترسی سواره را پاسخ‌گو باشد. تجارب سامان‌دهی معابر تاریخی ایران نشان می‌دهند دغدغه اصلی، تامین دسترسی سواره بوده است. ناکارآمدی سامان‌دهی‌های گذشته با وجود هزینه‌ هنگفت، این ضرورت را ایجاب می‌نماید تا با الگوبرداری قیاسی تجارب جهانی در این زمینه مشخص شود که اصول سامان‌دهی‌ حفاظت‌مبنای معابر تاریخی چه هستند؟ و شباهت‌ها و تفاوت‌های سامان‌دهی ایران و جهان کدام هستند؟ عدم انجام چنین مطالعه‌ای، سبب تکرار دور باطل ناکارآمدی سامان‌دهی‌ معابر تاریخی و عدم حفاظت آنها می‌شود؛ در حالی که مطالعات نشان می‌دهند یکی از بیشترین عوامل رکود و متروک شدن بافت تاریخی، ناکارآمدی معابر است. تا کنون دیده نشده در زمینه سامان‌دهی معابر بافت تاریخی ایران با رویکرد حفاظت‌مبنا، مطالعات جامعی صورت پذیرند و ضعف ادبیات تحقیق در این زمینه مشهود است. این مقاله برای اولین بار، سامان‌دهی معابر بافت تاریخی ایران را با روش الگوبرداری قیاسی با تجارب سامان‌دهی سایر کشورها مقایسه نموده است. هدف پژوهش حاضر، دست‌یابی به اصول سامان‌دهی حفاظت‌مبنای معابر بافت تاریخی است. روش داده‌اندوزی، کتابخانه‌ای و میدانی است. نتایج نشان دادند سامان‌دهی‌ معابر ایران، ناقص و فاقد برنامه و نگرش حفاظتی است. در نمونه‌ مطالعاتی نیز سامان‌دهی معبر پیاده و سواره، ناقص با درجه کیفی ضعیف بود. در پایان، اصول سامان‌دهی حفاظت‌مبنای معابر بافت تاریخی و عصاره معابر تاریخی، به‌عنوان چارچوب اقدامات آینده ارائه شده‌اند.

The Principles of Conservation-based Organization of Historic Paths Through Benchmarking Method on Organization Experience of Iran and Other Countries (Case Study: The Organization of a Historic Roadway and Pathway in Isfahan under Status Assessment)

Paths are the most important urban spaces and account for the city and its historic district rsquo;s main structure. In the past, the geometry of historic cities revolved around old bazar rows and passages. However, with the advent of motorized vehicles and subsequent chess roads in historical texture, organic geometry and hierarchy of paths net, integrity and structure of historic district were disrupted. The main aim of this study is to provide optimal access while preserving the values ​​of historical texture and this can be achieved through the establishment of a conservation framework for the organization of historic paths. This framework must cope with the conservation of historical identity, maintenance of human morale, dealing with social issues and at the same time providing access for motorists. The experience gained from reforming Iran rsquo;s historical paths shows that the main concern has been the provision of access for motorists. The inefficiency of past organizations, despite their enormous cost, necessitates benchmarking on global expriences to specify the principles of conservationbased organization of historical paths and to determine the similarities and differences between the reformation of Iran and the world. Without such a study, the vain cycle of organizing historic paths inefficiently could be repeated over and over again. In effect, studies reveal that one of the most important causes of stagnation and abandonment of the historical district is the inefficiency of its paths. To this date, no comprehensive conservationbased studies on the organization of the paths in Iran rsquo;s historical district have been carried out and the shortage of the research literature in this field is evident. This study compares, for the first time, the organization of the Iranian historic paths with that of other countries through benchmarking method. The purpose of the present study is to achieve the principles of conservationbased organization of the paths in historical textures. The method of data collection is library and empirical and this is a crosssectional field study. The results showed that the organization of the Iranian paths is sketchy since it lacks planning and positive attitude towards conservation. In case study, the organization of pathway and roadway was also incomplete and of poor quality grade. In the end, the principles of conservationbased organization of the paths in historical texture and the essence of historical passages are presented as the framework for likely future organization project.