تدوین چارچوب مفهومی «باستان‌شناسی باغ»؛ کارکردها، روش‌ها و چالش‌ها

باغ، دارای ظرفیتِ بازنماییِ اجتماعی، زیباشناختی و هنری است و ترکیبی از عناصر ایستا و پویا بوده که حفاظت و احیای آن، با چالش‌های نظری، عملی و تکنیکی همراه است. »باستان‌شناسی باغ « به‌مثابه حرفه‌ای، زیرمجموعه فعالیت‌های باستان‌شناسی تلقی می‌‌شود که پس از جنگ جهانی دوم و به‌ویژه در چند دهه اخیر، مرکز توجه پروژه‌های احیای باغ‌های تاریخی در کشورهای توسعه‌یافته بوده؛ با این حال در سطح ملی و تا حدی بین‌المللی، موضوع باستان‌شناسی باغ، مرکز توجه جدی متخصصان مرمت و معماری منظر نبوده و در منشورهای جهانی و پروژه‌های مرمتی داخلی، جایگاه شایسته خود را نیافته است. پرسش‌های کلیدی این نوشتار، به شناخت الف) جریان‌های تاریخی باستان‌شناسی باغ و تبیین افق‌های آینده آن، ب) گونه‌شناسی روش‌ها و تکنیک‌ها، ج) بازشناسی کارکردها و چالش‌های متعاقب آن معطوف هستند و هدف این پژوهش در نهایت، تدوین چارچوبی مفهومی از باستان‌شناسی باغ در تجربه احیای باغ‌‌های تاریخی و مقدمه‌ای بر کاربست آن در باغ ایرانی است. بدین منظور، از روش استدلال منطقی مبتنی بر تحلیل، طبقه‌بندی و نقد داده‌های مکتوب و کتابخانه‌ای بهره برده شده و در رویکردی استنتاجی، به نتایج منتهی خواهد شد. مدل مفهومی به‌دست آمده، در 3 وجه شامل »کارکرد «، »روش « و »چالش « تدوین شده و نتایج، نشان‌دهنده حرکت از روش‌های مخرب در کاوش به‌سمت تکنیک‌های غیر‌مخرب (سنجش از دور، عکس‌برداری هوایی و مساحی ژئوفیزیکی) هستند. کارکردهای باستان‌شناسی باغ نیز تنوعی از »احیا « تا »تفسیر « را در بر داشته و نشان‌دهنده توجه به موضوعات »مردم‌شناسی « و مباحث میان‌رشته‌ای هستند. چالش‌های »اصالت‌یابی «، »تاریخ‌گذاری «، »تفسیر داده‌‌ها « و »تخصص‌گرایی « نیز در این زمینه قابل‌طرح بوده که ناشی از »روش‌های کاوش « و »رشته‌های درگیر « هستند. در نهایت، پیشنهاد‌هایی برای استفاده از باستان‌‌شناسی باغ در کشور مبتنی بر چالش‌ها و فرصت‌ها ارائه شده‌اند.

Compiling the Conceptual Framework of «Garden Archeology»; Functions, Techniques and Challenges

The garden has a social, aesthetic and artistic representational capacity, and is a mix of static and dynamic elements that protect, rebuild and revive with theoretical, practical and technical challenges. Garden archeology is considered to be a subclass of archeological activity, which, after the Second World War and especially in recent decades, has been the focus of attention on projects for the restoration of historical gardens in developed countries. The purpose of this research is to recognize and analyze: a) the historical streams of the garden archeology and the explanation of its future horizons; (b) the typology of methods and techniques; (c) the recognition of the functions and subsequent challenges; and, ultimately, the development of a conceptual framework of it in the experience of the restoration of historical gardens. For this purpose, a logical reasoning method based on the analysis, classification and critique of written and library data will be used and will result in a logical reasoning based on the inference approach. The conceptual model derived from three aspects, including function , method , and challenge , and the results represent the movement of destructive methods in exploration to nondestructive techniques (remote sensing, aerial photography, and geophysical surveying). The archeological functions of the garden also include a variety of restoration to interpretation, which reflects the attention to anthropology and interdisciplinary topics. The challenge of authentication , history , data interpretation and specialization can also be arranged in this context, due to exploration methods and strands involved . Finally, suggestions for using garden archeology in the Iran, based on challenges and opportunities, have been recommended.