ربع رشیدی و تاملی بر طرح‌های بازآفرینی و مطالعات پیرامونی معاصر

مطالعات میدانی در سایت ربع رشیدی تبریز، تناقضاتی را آشکار کرده و نظرات ارائه‌شده را با چالش جدی مواجه ساخته‌اند؛ که یکی، عدم انطباق اطلاعات نقشه‌های جغرافیایی موجود و چاپ‌شده با مکان مورد بحث بود، نکته دوم، عدم انطباق طرح‌های بازآفرینی ارائه‌شده در مکان موجود فعلی با واقعیت، مقیاس و اصل اوصاف ربع رشیدی در وقف‌نامه و سوانح‌الافکار و سایر اسناد و مدارک تاریخی است. مطالعات و بررسی‌های پژوهش حاضر، نتایج مطالعات قبلی را مورد تردید جدی قرار داده و چند سوال ایجاد کرده‌اند؛ اول این‌که آیا مکان محصور فعلی موسوم به قلعه رشیدی، همان اصل ربع رشیدی بوده یا بخشی از آن مجموعه بزرگ بوده است؟ فرضیه اول پژوهش؛ ربع رشیدی موصوف در وقف‌نامه با وسعت بسیار، نمی‌تواند در مکان محصور و محدود چند هکتاری فعلی بگنجد. سوال دوم؛ برج بزرگ جنوب قلعه که قبلاً رصدخانه فرض شده بود، بر خلاف معمول، چرا در پایین‌ترین قسمت ساخته شده است؟ فرضیه دوم؛ برج رصدخانه معمولاً در بالاترین سطح محدوده ساخته می‌شود، لذا برج مذکور، کاربری رصدخانه نداشته و فقط دفاعی بوده است. نتایج پژوهش مشخص نمودند که مکان موجود فعلی قلعه رشیدی بر خلاف تصور قبلی، نمی‌تواند کل ربع رشیدی باشد، بلکه جزئی از رشیدآباد است. نقشه‌های تاریخی و اسناد و روایت‌های مردم محل، این مکان را به‌عنوان قلعه رشیدی معرفی می‌کنند. پژوهش حاضر، طرح کامل برج و باروی قلعه دستکاری‌شده در عصر صفوی را به‌دست آورده و طرح سه بعدی آن را نیز بازآفرینی نموده است. کلیات اصیل طرح روضه ربع رشیدی و فضاهای معماری نیز با مراجعه به متن وقف‌نامه، به‌صورت جدول استخراج شده و به نمودار تبدیل شدند. با استفاده از آنها، نقشه روضه بر اساس یک مقیاس حدودی نزدیک به واقع، ترسیم شد. تحقیقات میدانی نشان داده که در سطح زمین، آثار چندانی از ربع رشیدی موصوف وقف‌نامه باقی نمانده‌اند. هدف از انتشار نتایج تحقیق، بیان واقعیت‌ها و حقایق ربع رشیدی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های علمی و آکادمیک ایران در قرن هشتم ه.ق بوده که بر اساس نقد اصولی و شناختی مستند، انجام شده است.

Rab-e Rashidi and Reviewing Regeneration Projects and Contemporary Peripheral Studies

Performing field studies on the Tabriz Rabe Rashidi site reveals contradictions and poses a serious challenge to the views presented; one of them was the disparity between the information about existing and printed geographical maps with the discussed location. The second point is the noncompliance of presented regeneration plans in the current location and the reality, the scale and the principle of descriptions of Rabe Rashidi in the deed of endowment, Savaneh AlAfkar and other historical documents. The present studies have seriously questioned the results of the previous studies and raised several questions; whether the current enclosure, called Rashidi castle, was the original Rabe Rashidi or a part of a larger complex? The first hypothesis of the research is that Rabe Rashidi described in the deed of endowment in a large scale cannot fit in the current enclosure with a few hectares. The second question of this study is that why is the large tower locate in the south part of the castle which was previously considered as an observatory, unusually built at the lowest point? The second hypothesis of this study is that the observatory tower is usually built at the highest level, so the mentioned tower does not have an observatory use, and it is only defensive. The results of the study revealed that the current location of Rashidi castle, contrary to previous assumptions, could not be the entire Rabe rashidi, but part of Rashid Abad. Historical maps, documents, and narratives of locals introduce this location as Rashidi castle. The present project has obtained the complete plan of the tower and the fortification of the manipulated castle during the Safavid era, and has also recreated its threedimensional design. The general design of Rabe Rashidi Rotheh plan and also architectural spaces were extracted as a table and turned into diagrams by referring to the text of the deed of endowment. The map of Rotheh was drawn by using them and based on a somewhat realistic scale. Field research has shown that there are not many works left from Rabe Rashidi described in the deed of endowment. The purpose of publishing the results of the research is expressing the facts and events of Rabe Rashidi as the most important scientific and academic phenomena in Iran during the eighth century, which has been done based on principled and cognitive documentary critique.