نگرشی بر تحولات ژیوپلیتیکی مناطق همجوار ایران (آسیای مرکزی، خزر و قفقاز)

چکیدهمنطقه قفقاز به دلیل اهمیت استراتژیکی و وجود منابع غنی همواره از زمان های بسیار دور تا کنون به عنوان یک واحد ژیوپلیتیکی کم نظیر در دنیا مطرح است. به طور اعم حساسیت منطقه به عنوان کانون توجهات بین‌المللی همواره مطمع نظر قدرت‌های بیگانه در طول تاریخ قرار گرفته، به نحوی که این توجه طمعکارانه به همراه مشکلاتی که از نظر ساختار قومیت‌های گوناگون وجود داشته سبب شده است که در منطقه نوعی تنش و عدم ثبات وجود داشته باشد. این منطقه پس از فروپاشی اتحاد شوروی سابق همواره شاهد مناقشاتی بوده است که خواه ناخواه بر گستره فضای استراتژیک همجوار ایران تاثیرگذار بوده‌اند. بحران های متعدد موجود از جمله جدایی طلبی‌های مردم آجاریا و آبخازی های گرجستان و درگیری‌های قره باغ و طالشان در جمهوری آذربایجان بخشی از بحران هایی است که هنوز نه به شکل آشکار، بلکه همانند آتش زیر خاکستر امنیت منطقه را تهدید می‌کند. مواضع چند سال اخیر دولتمردان جمهوری آذربایجان در ناسازگاری با جمهوری اسلامی ایران برای تامین منافع خود در دریای خزر، رزمایش های متعدد این کشور که با کمک و تجهیز آمریکا و ترکیه صورت می‌گیرد، از آن جمله است. نیز سیاست های دفاعی ـ امنیتی روسیه براساس تغییر میدان بازی و مقابله با چالش‌های مذکور در خارج از محیط فدراسیون روسیه و تا حدامکان دورتر از مرزهای جغرافیایی و امنیتی این کشور و امیدواری «پوتین» به تحکیم پایه‌های قدرت خویش در درون کشور و قبضه کردن قدرت در «کرملین» و «دوما» که اندک اندک برای مقابله با نفوذ آمریکا و ناتو و ترکیه آماده شود، در این مسیر قابل ارزیابی است.