اهمیت درگزین در حملات عثمانی به غرب ایران (1143-907 ﻫ.ق)

حملات عثمانی به مرزهای اسلامی در شرق برخلاف غرب این امپراتوری، نیاز به توجیه مناسب و اقناع افکار عمومی داخلی و مسلمانان سایر بلاد داشت. در همین راستا حاکمان عثمانی اهداف خود از یورش به شرق را احیای خلافت اسلامی، مقابله با صفویان به‌عنوان مروجان تشیع و کمک به هم‌کیشان سنّی خود در شرق به‌خصوص در داخل ایران عنوان می‌داشتند. در همین رابطه، حضور چندین‌بارۀ قوای عثمانی در منطقۀ سنی‌نشین درگزین، فرضیۀ همراهی اهالی این شهر با عثمانی را قوت بخشیده است. این فرضیه از آنجا مطرح شده که درگزین در مرکز ایران از معدود مناطق سنّی‌نشینی بوده که همچنان اهالی آن با روی کار آمدن صفویه در نارضایتی از حکومت جدید به سر می‌برده‌اند. همچنین حملات سلطان سلیمان عثمانی در سال‌های 940 و 941 قمری و پس از آن، حضور برخی سفرا و درنهایت حملات چندین‌بارۀ نیروهای عثمانی به درگزین در اواخر حکومت صفوی، بر اهمیت این موضوع افزوده تا جایی که این حملات به‌منظور حمایت از اهالی سنّی‌مذهب این محل قلمداد شده است. بنابراین، پژوهش حاضر در تلاش است تا در یک رویکرد توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، به تحلیل و بررسی اهمیت درگزین و اهالی سنّی‌مذهب آن در حملات عثمانی به غرب ایران در بازه زمانی تاسیس حکومت صفوی تا حملات نادر شاه به درگزین در سال 1143قمری بپردازد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که همراهی اهالی این منطقه با عثمانی در مقاطع محدود و آن نیز در مخالفت با صفویه بوده‌است. گزارش منابع از قتل  و غارت اهالی درگزین از سوی نیروهای عثمانی و نیز گرایش درگزینی‌ها به آق‌قویونلوها و افغان‌ها در اواخر حکومت صفوی، می‌تواند دلیلی بر عدم همراهی مستمر اهالی این محل با عثمانی باشد.

the importance of dargazin in the ottoman attacks on western iran (907-1143 ah)

the ottoman attacks on the eastern borders of the islamic empire required sufficient justification and persuasion of both local public opinion and other muslims. the ottoman rulers claimed that, by attacking the east, they were restoring the islamic caliphate, countering safavid-sponsored shi’ism, and aiding their sunni co-religionists in the region, particularly those in iran. the repeated presence of ottoman troops in the predominantly sunni city of dargazin supports the hypothesis that its inhabitants were allied with the ottomans. this hypothesis is based on the fact that dargazin is one of the few sunni areas in central iran where residents continued to express dissatisfaction with the new government installed after the fall of the safavid dynasty. the attacks by ottoman sultan suleiman in 940 and 941 ce, the subsequent presence of ottoman ambassadors, and the final ottoman assaults on dargazin toward the end of safavid rule further underscore the significance of this issue, as these actions were aimed at gaining the support of the sunni population. consequently, this research aims to analyze and examine the importance of dargazin and its sunni inhabitants in the attacks and events between iran and the ottomans during the safavid period. the research follows a descriptive-analytical approach and relies on library sources. the findings indicate that the people of this region supported the ottomans during limited periods, particularly in their resistance against the safavids. reports from sources regarding the killing and plundering of the dargazin population by ottoman troops, along with the dargazin people’s inclination to support the qoyunlu and the afghans at the end of safavid rule, serve as evidence of the continued lack of cooperation between the dargazin population and the ottomans.