دلایل و زمینه‌های ظهور مدعیان مذهبی در سده‌های میانه تاریخ ایران (با تاکید بر سده‌ های 5 تا 9ق)

تاریخ ایران و اسلام همواره با مدعیان دروغین و تفکرات بدعت‌آمیز دینی‌مذهبی روبه‌رو بوده‌است. بخش قابل‌توجهی از مدعیان دروغین نبوت (متنبیان)، امامت و مهدویت (متمهدیان) در سده‌های میانه تاریخ ایران به‌ویژه سده‌های پنجم تا نهم هجری ظاهر شدند که خود رمزگشایی از آن را برای متخصصان امری ضروری می‌سازد. در همین راستا این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش بنیادین که دلایل و زمینه‌های ظهور مدعیان مذهبی در سده‌های پنجم تا نهم هجری تاریخ ایران کدام است؟ به روش توصیفی‌تحلیلی دریافته‌است که عوامل متعدد و متنوعی در شکل گیری، تقویت و تداوم این گونه رخدادها نقش داشته‌است. پیشینه تاریخی و بینش سیاسی‌مذهبی روز، اعتقادات و باورهای مذهبی، تاثیر تفکرات ملل و نحل مختلف، نارضایتی‌های عمومی منتج از شکاف بین دولت و ملت و نیز اعمال سیاست ظلم و ستم نسبت به قاطبه جامعه از سوی حکومت‎های این دوره از تاریخ ایران، فقدان و یا تضعیف مشروعیت حکومت‌های ذاتاً بیگانه این مقطع و درنهایت تامین منافع مادی و معنوی اشخاص و یا جریان‎های حامی و مبلغ آنان در ظهور مدعیان دروغین مذهبی نقش داشته‌است. پژوهش در یک رویکرد کلان، الگو و رهیافتی جهت فهم این‌گونه تحولات در تاریخ ایران و اسلام ارائه داده‌ است.

the causes and contexts of the emergence of religious claimants in medieval iranian history (with an emphasis on the 5th to 9th centuries ah)

throughout the history of iran and islam, there has consistently been a presence of deceitful claimants and innovative religious thoughts. a significant number of false claimants, including those associated with prophethood, imamate, and mahdism, emerged during medieval iranian history, particularly from the 5th to 9th centuries ah, necessitating careful examination by specialists. in this context, the research seeks to answer the fundamental question regarding the causes and contexts for the emergence of religious claimants in medieval iranian history from the 5th to 9th centuries ah. utilizing a descriptive-analytical approach, the study indicates that various factors played a role in the formation, reinforcement, and continuity of such occurrences. the historical background, contemporary political-religious insights, religious beliefs, the influence of various sects’ ideologies, public discontent arising from the gap between the government and the people, and the implementation of oppressive policies towards the majority of society by the governments during this period of iran’s history-all contributed to the emergence of false religious claimants. additionally, the lack or weakening of legitimacy of these unaccepted governments and the pursuit of material and spiritual interests by individuals or supporting entities played a significant role in this phenomenon. the research argues that the emergence of deceitful religious claimants served to secure material and spiritual interests for individuals or supporting factions. the study presents a comprehensive approach, model, and framework for understanding such transformations in the history of iran and islam.