چالش‎های نظام اوقاف ایران عهد رضاشاه پیش از تصویب قانون اوقاف سال1313؛ مطالعه موردی نواحی مرکزی استان مازندران

تعدد، تنوع و فراگیری مقولۀ وقف در اقصی نقاط ایران، به‎ همراه عواید قابل‎توجه، مصارف، کارکردها و آثار ناشی از آن، نهاد وقف را به یکی از مهم‎ترین و تاثیرگذارترین نهادهای موجود در ایران تبدیل نموده‎است. این نهاد مهم در دوران رضاشاه، با مسائل و مشکلات چندی در نواحی مختلف ایران دست‎به‎گریبان بود. در این راستا و در واکنش به چالش‎های موجود و با هدف مرتفع ساختن آن‎ها، رضاشاه درصدد بازنگری قوانین اوقاف برآمد که درنهایت منتهی به تصویب قانون اوقاف 1313ش شد. مطالعۀ موردی و واکاوی چالش‎های وقف در یکی از نواحی ایران از اهداف مهم این پژوهش محسوب می‎شود تا با شیوۀ استقرایی بتوانیم یک تصویر کلی از مسائل و مشکلات حوزۀ وقف در ایران عهد پهلوی اول به دست بیاوریم. لذا جستار پیش رو درصدد است تا با روش تحقیقِ تاریخی، مدل توصیفی‎تبیینی، به طرح و پاسخ‌گویی به این پرسش بپردازد که: نظام اوقاف ایرانِ عهد رضاشاه در نواحی مرکزی مازندران، پیش از تصویب قانون اوقافِ سال 1313ش با چه چالش‎های مواجه بوده‎است؟ یافته‎های تحقیق حاکی از آن است که تخریب ابنیه موقوفات، عدم تمکین متولیان موقوفات نسبت به وزارت معارف و اوقاف، خیانت و ناکارآمدی متولیان در اداره موقوفات و حیف‎ومیل اموال وقفی، سوءاستفاده از موقوفات و فروش یا تصاحب املاک وقفی و تعدد موقوفات مجهول‎المصرف، متعذرالمصرف و مسلوب‎المنفعه ازجمله مهم‎ترین چالش‎های پیش روی حکومت پهلوی اول پیش از تصویب قانون اوقافِ سال 1313ش، در حوزه وقف بوده‎است.

challenges of the endowment system of iran during the reza shah era before passing the endowment law in 1313; the case study of the central areas of mazandaran province

the multiplicity, diversity and universality of the endowment in all parts of iran, along with the significant revenues, costs, functions and the effects, turned the endowment institution into one of the most important and influential institutions in iran. during the reza shah era, this important institution had some problems in different regions of iran, which forced the government to solve them. in responsing to this challenges, reza shah tried to revise the endowment laws, which finally led to the approval of the endowment law of 1313. one of the important goals of this research was the case study and analysis of the endowment challenges in one of iran’s regions. so that we can get a general picture of the issues and problems of the endowment by inductive method in iran during the first pahlavi era. therefore, this research tried to answer this question by historical research, descriptive-analytical model: what challenges has the iranian endowment of the reza shah era been faced in the central areas of mazandaran before the approval of the endowment law of 1313? the results of this research indicate that the most important challenges was: the destruction of endowment buildings, non-compliance of endowment trustees with the ministry of education and endowment, treachery and inefficiency of trustees in managing endowments, including the greed of endowment properties, abuse of endowments and sale or appropriation of endowment properties, , the number of endowments without use and unprofitable.