آغاز‎نامۀ وقایع‎نگاری‎های اسلامی‎ قرون نخستین اسلامی

در یک نگاه به تواریخ عمومی قرون نخستین اسلامی، یعنی آثار تالیف‎شده در دو برهۀ نیمۀ دوم قرن 3 و نیمۀ اول قرن 5 هجری نکته‎ای که به چشم می‎آید، نقطۀ آغازین این تاریخ‎هاست. تواریخِ عمومی محدودۀ زمانی نخست همچون کتاب‎های تاریخ دینوری، تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری، اگرچه به‎نظر می‎رسد که آغازِ تاریخِ خود را از بحث زمان شروع می‎کنند و نه خلقت یا حتی نخستین انسان، ولی از دیدۀ آنان، آغاز زمان و تاریخ با خلقت حضرت آدم شروع می‎شود؛ بنابراین، نگارشِ تاریخ را با روایتِ داستانِ خلقتِ حضرت آدم به‌عنوان نخستین انسان به تعبیر قرآن کریم و البته سایر ادیان ابراهیمی آغاز می‎کنند؛ و آثار دورۀ زمانی دوم، تواریخی همچون تجارب‎الامم، تاریخ ثعالبی و تاریخ گردیزی روایت تاریخ را با داستان نخستین پادشاهان ایرانی برطبق خداینامه‎های ایرانی آغاز می‎کنند. برای یافتن دلایل این ‎امر، یعنی چرایی تفاوت سبک مورخان در آغاز تاریخ‎هایشان طی انجام یک مطالعۀ تطبیقی میان این آثار و با بررسی احوال و آثار تاریخ‌نگارانۀ این مورخان در دو بحث جداگانه از طریق روش توصیفی‌تحلیلی به این نتیجه رسیدیم که مورخان دورۀ نخست به دلیل داشتن بینش دینی نسبت به تاریخ و با هدف استفاده از آن در خدمت دین و شریعت، تاریخ‎هایشان را با نظر به روایات اسلامی آغاز می‎کنند اما مورخان دورۀ بعد با داشتن نگاه غیردینی و عمل‌گرایانه نسبت به تاریخ و استفاده از آن در راستای اندیشه و اعمال سیاسی مرسوم تاریخ خود را با داستان نخستین فرمانروایان ایرانی شروع می‎کنند.

the beginning of islamic chronicles of the early islamic centuries

in one look at the general historical works of early islamic centuries, meaning works that has been written in the second half of the third century to the first half of fifth century, the point that is looked, it is the point of  beginning and onset in this histories. thus general histories that contained in the first temporal scope such as tarikh-i dinawari, tarikh-i yaqubi and tarikh-i tabari begin their histories with anecdote of story of creation of adam as the first man interpretation of quran, and related works for second temporal time, the histories such as tajarib al-umam, tarikh-i thaalabi and tarikh-i gardizi begin anecdote of history with story of the first iranian legend kings and monarchs according to anecdots of iranian khodaynameh. in this manner for the find of causes of this matter, meaning why historians difference of style and preference in the beginning point of their histories, in the course of doing of one comparative study in the middle of this works and with investigation qualities and historic works of this histotians in two separate debates by method of analitic, we get at a conclusion that the historian of the early time because of that they had religious view and taken of islam religion principles and with the end of operation of history in help of religion and tradition, begin their histories to use islamic and religious anecdots. but latter time historians that they had secular and pragmatic view to the history and with the end of his operation for politic thinks and practices, begin their histories with stories iranian primary kings and monarchs.