سیاست عرب‌های مسلمان در استقبال از راهبرد مصالحه با اشراف ایرانی

بررسی اخبار فتوح، حاکی از آن است که فرماندهان سپاه عرب‌‌های مسلمان در بیش‌تر مواقع ترجیح می‌دادند تسلط بر سرزمین ایران را به‌جای جنگ از طریقِ عقد قراردادهای صلح‌آمیز به دست آورند. بدین‌جهت، به شکل‌های مختلف به اشراف ایرانی و رعایای آنان با وجود داشتن سابقۀ جنگی و حتی نقض پیمان و شورش، امان می‌دادند و پای میز مذاکره با آنان می‌نشستند. با توجه به تکرار این سیاست، این پرسش‌ مطرح می‌شود که چه انگیزه‌هایی در ترغیب نخبگان سیاسی‌نظامی عرب به در پیش گرفتن راهبرد مصالحه و سازش با اشراف ایرانی وجود داشت؟ هرچند رویداد بزرگ فتح ایران توسط عرب‌های مسلمان از زوایای گوناگون مورد بحث و تحلیل تاریخ‌پژوهان قرار گرفته است؛ اما تاکنون پژوهشی جامع و مستقلی در پاسخ به پرسش موردنظر، صورت نگرفته است. لذا در جستار حاضر، تلاش بر آن است تا با تکیه بر منابع دست‌اول و با استفاده از رویکردی تاریخی و روشِ تحلیلی‌توصیفی به پرسش‌ مذکور، پاسخ داده شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که عواملی همچون تسهیل پیشروی سپاهیان عرب در سرزمین ایران با مساعدت‌های حکام محلی، کاهش مقاومت‌ها و اعتراضات در نواحی مختلف ایران با استفاده از نفوذ قومی و اعتبار خاندان‌های بزرگ محلی، استفاده از نیروی نظامی اشراف ایرانی در درگیری‌های داخلی قبایل عرب، استفاده از دانش و تجارب دیوان‌سالاران و دهقانان ایرانی در اداره نواحی متصرفی، در انعقاد عقد قراردادهای صلح‌آمیز و استقبال نخبگان سیاسی‌نظامی عرب‌ها از راهبرد مصالحه و سازش اشراف ایرانی در فتح سرزمین ایران موثر بوده است.

the policy of muslim arabs in welcoming the reconciliation strategy with iranian elites

an investigation of the fotouh news indicates that the commanders of the arab muslim corps in most cases preferred to gain control over the land of iran through the conclusion of peaceful agreements instead of war. for this reason, in different ways, they gave immunity to the iranian nobles and their subjects, despite having a history of war and even violation of the treaty and rebellion. they sat at the negotiating table with them. considering the repetition of this policy, this question is raised, what were the motivations in persuading the arab politicalmilitary elites to adopt a strategy of reconciliation and compromise with the iranian elites? although the great event of conquest of iran by the muslim arabs has been discussed and analyzed by the historians from various angles, no comprehensive and independent research has been done to answer the question. relying on the firsthand sources and using a historical approach and an analyticaldescriptive method, the author tries to answer this question. the findings show that factors such as facilitating the advances of the arab armies in iran with the assistance of the local rulers, reducing resistances and protests in different areas of iran by using the ethnic influence and prestige of the big local families, using the military force of the iranian elites in the internal conflicts of arab tribes, and using the knowledge and experiences of the iranian bureaucrats and peasants in governing the occupied areas have been effective in concluding peaceful contracts. it was also the reason for the arab politicalmilitary elites’ inclination to adopt the strategy of reconciliation and compromise with the iranian nobles in conquering the land of iran.