ارزیابی رویکرد مجلس شورای ملی در قبال برنامه‎های توسعه 1327-1356ش

تعاملات قوای مجریه و مقننه (1356-1327ش/ 1977-1948م) در پیشبرد برنامه‌های توسعه مبین این امر بود که سازندگی فرایندی پرهزینه، زمان‌بر و چالش‌برانگیز است و برنامه‎ریزی به‌عنوان روندی سیاسی‌اقتصادی در پرتو قانون‌گذاری تحقق می‎یابد. از‌این‌رو، ارزیابی مذاکرات مجلس شورای ملی، روایتی نوین از چگونگی تحقق برنامه‌های توسعه و گفتمان حاکم بر این نهادها را نشان می‎دهد. به همین خاطر، این نوشتار به دنبال پاسخ این پرسش است که اساساً قوۀ مقننه در صورت‌بندی و فرایند سیاست‌گذاری برنامه‌های توسعه در دورۀ محمدرضاشاه ایفاگر چه نقشی بود؟ برای یافتن پاسخ باید دریافت هم‌گرایی نهادهای مذکور در چه سطوحی در پیشرفت برنامه‌های توسعه و تغییرات سازمان برنامه قابل‌ملاحظه بود و چه عواملی سبب می‌شد واگرایی آن‌ها در قبال برنامه‌ها افزایش یا تقلیل یابد. سپس ارزیابی کرد که مجلس با توجه ‌به شرایط اقتصادی، در بررسی لوایح برنامه تا چه اندازه انعطاف نشان می‌داد. همچنین به نقش کمیسیون برنامه در ساختار درونی مجلس و ایجاد هیئت ‌نظارت برنامه، اشاره کرد. یافته‌ها نشان می‌دهد هم‎سویی و تباین میان این نهادها در لزوم برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت‌های لازم در چند سطح قابل‌‌مشاهده است. ابتدانهادها در نیازمندی کشور به برنامه‌ریزی اقتصادی‌اجتماعی و تصویب قوانین کلیدی، سپس همکاری در ایجاد سازمان برنامه و درنهایت بروز اختلافات در مسائلی همچون تخصیص اعتبارات و صرف هزینه‌ها، تمرکززدایی، توسعۀ منطقه‌ای و کوچک‌سازی دولت. این پژوهش به روش علّی‌مقایسه‌ای، با بهره‌گیری از مذاکرات مجلس، اسناد و منابع کتابخانه‌ای، این مسائل را ارزیابی می‌کند.

evaluation of the national council’s approach towards development programs 1356-1327

the interactions of the executive and legislative powers (1327-1356 ah/1948-1977 ad) in the advancement of the development programs showed that construction is a costly, timeconsuming and challenging process, and planning is realized as a politicaleconomic process in the light of legislation. therefore, the evaluation of the deliberations of the national council shows a new narrative of how to realize the development plans and the discourse governing these institutions. this article seeks to answer this question, “what was the role of the legislature in the formulation and policy making process of the development programs during the period of mohammad reza shah? in order to find an answer, it is necessary to find out at what levels the convergence of the mentioned institutions was significant in the progress of the development programs and changes in the program organization?  what factors caused their divergence towards programs to increase or decrease?  how much flexibility did the parliament show in considering the economic conditions? the role of the program commission in the internal structure of the parliament and the creation of the program supervision board is also examined. the findings show that the alignment and difference between these institutions can be seen in the planning and creating the necessary infrastructures at several levels. first, the convergence of the institutions could be observed in the country’s need for economicsocial planning and the approval of key laws, cooperation in the creation of the program organization. the differences appeared in issues such as the allocation of credits and expenditure, decentralization, regional development and government downsizing. this research evaluates these issues in a causalcomparative way, using parliament’s deliberations, documents and library resources.