واکاوی علل افول پرتغالی‎ها در خلیج‌فارس

کشور پرتغال در اوایل قرن شانزدهم میلادی توانست بر بخش‎های مهمی از مشرق زمین ازجمله خلیج‎فارس تسلط پیدا کند، این نخستین استعمارگران قریب به یک قرن حاکم بلامنازع مهم‎ترین نقاط استراتژیک شرق بودند اما به‌تدریج در اوایل قرن هفدهم سلطه آن‌ها با موانع عمده‎ای مواجه شد و شرایط بین‌المللی نیز به زیان آن‌ها تغییر پیدا کرد، لذا مناطق تحت اشغال پرتغال یکی پس از دیگری از دست آن‌ها خارج گشت و نهایتاً در خلیج‌فارس نیز منجر به اخراج آن‌ها شد. این مقاله به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که عوامل درونی و بیرونی افول پرتغالی‎ها در خلیج ‎فارس چه بود؟ این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‎ای درصدد یافتن علل این افول بوده است. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که دو دسته عامل منجر به ضعف و افول پرتغالی‎ها شد. دسته نخست را می‎توان عوامل بیرونی دانست که در خارج از منطقه خلیج‌فارس همانند اروپا رخ داده و اثرات آن به ضعف سلطۀ پرتغالی‎ها در مستعمرات ازجمله در خلیج‌فارس انجامید همانند جمعیت اندک پرتغال، اشغال پرتغال به دست اسپانیا، راه یافتن سایر کشورهای قدرتمند اروپایی همانند انگلستان و هلند به شرق و ورود عثمانی به مسائل خلیج‌فارس. دسته دوم را باید عوامل درونی دانست، از قبیل سیاست‌های نابخردانه پرتغالی‎ها در خلیج‌فارس ازجمله ضربه زدن به تجارت و اقتصاد منطقه، تعصب دینی و اقدامات اسلام‌ستیزانه که منجر به عکس‌العمل دول منطقه و قیام‌های مردمی بر علیه آن‌ها می‎شد.

investigating the causes of the decline of the portuguese in the persian gulf

in the early 16th century, portugal was able to dominate important parts of the orient, including the persian gulf. these first colonizers were the undisputed rulers of the east for almost a century, but gradually in the early seventeenth century (ah) their domination faced major obstacles and international conditions changed to their detriment. the occupied territories of portugal one after another came out from their hand and eventually led to their expulsion in the persian gulf. this article seeks to find an answer to the question: what were the internal and external factors of the decline of the portuguese in the persian gulf? this research has used a descriptiveanalytical approach using library resources to find the causes of this decline. findings indicate that two groups of factors led to the weakness and decline of the portuguese. the first category can be considered as the external factors that occurred outside the persian gulf region like europe and its effects led to the weakening of portuguese domination in the colonies, including the persian gulf. among these factors were the small population of portugal, the occupation of portugal by spain, the rise of other powerful european countries like britain and the netherlands to the east and the ottoman entry into the persian gulf issues. the second category must be considered as the internal factors, such as the irrational policies of the portuguese in the persian gulf, including hitting the region’s trade and economy, religious bigotry and antiislamic actions that led to the reaction of regional governments and popular uprisings against them.