بررسی ساختار نظام اداری و سیاسی در آذربایجان عصر ناصری و مظفری

آذربایجان به مرکزیت تبریز به دلیل مجاورت با روسیه و عثمانی و استقرار ولیعهد در آن از جایگاه خاصی برخوردار بود و لذا اداره آن سازوکار متفاوتی را می‎طلبید. در راس این مجموعه دیوانیان اعزامی از مرکز بودند ولی زیرمجموعه این نظام محلی به دلیل سابقه سیاسی و اداری تبریز از ظرفیت‎های بومی و گاه غیربومی تامین می‎شد. نقش اشکالات و نواقص ساختاری اداری و سیاسی تبریز در بروز نابسامانی‎های اداریِ این شهر ولیعهدنشین به عنوان مسئله در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار می‎گیرد و با روش توصیفی و تبینی به این سوال‎های اساسی پاسخ داده می‎شود که ساختار اداری و سیاسی تبریز در ایران عصر ناصری و مظفری از کدام نواقص و مشکلات رنج می‎برد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در نظام اداری تبریز این دوره ولیعهد و پیشکار ستون‎های اصلی نظام اداری و سیاسی تبریز بودند، ازاین‎روی مناسبات این دو در روند امور این شهر تاثیر مهمی داشت. عدم شفافیت نظام اداری و سیاسی در تعیین حدود وظایف ولیعهد و پیشکار همواره زمینه‌ساز بروز تعارضاتی میان آنان بود. همچنین تداخل کارکردهای مناصب فوقانی امری بغرنج در ساختار اداری ‎و‎ سیاسی تبریز در این دوره بود. ضعف نظام اداری ‎و‎ سیاسی مداخلات نمایندگان سیاسی دول انگلیس و روسیه را در امور تبریز به همراه داشت. افزون بر این جایگزینی تجمیع قدرت به‎جای اصل تفکیک قدرت این ساختار را متزلزل‎تر نمود نتیجه این تزلزل شورش‎های اجتماعی پیش از مشروطه است.

Investigating the Structure of the Administrative and Political System in Azerbaijan during Nasiri and Mozaffari Eras

Azerbaijan with its capital Tabriz had a special place due to its proximity to Russia and the Ottomans and the establishment of the Crown Prince in it, and therefore its administration required a different mechanism. At the head of this group, the courtiers were sent from the center, but due to the political and administrative history of Tabriz, the subdivision of this local system was provided with local and sometimes nonlocal capacities. The role of structural and administrative defects of Tabriz in the occurrence of administrative disorders of this crown city is examined as a main problem in the present study. The basic questions are answered using descriptive and explanatory methods. In fact, the author wanted to examine the administrative structure and Tabriz’s politics in Iran during the Nasserite and Mozaffari eras suffer from which shortcomings and problems