واکاوی عوامل اقتصادی در تداوم و تحول مراسم آیینی و سوگواری خراسان با تاکید بر شهر مشهد عصر قاجار

در تاریخ ایران اسلامی، عصر قاجار یکی از دوره‌هایی است که تاثیرات عمیقی بر ارزش‌های دینی و فرهنگی ایران از خود به جای گذاشته است. مراسم آیینی که در دوره قاجار به‌طورکلی بر اساس عقاید و افکار مذهبی‌سیاسی شکل گرفته بود چنان تداوم و تحول یافت که در کمتر دوره‌ای از تاریخ ایران، در زمانی چنان کوتاه بدان پایه رسیده است. بررسی و شناخت روند تداوم و تغییر مراسم آیینی و سوگواری در ایالت خراسان عصر قاجار به‌عنوان یک مسئله بنیادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئله تحقیق، بررسی برخی عوامل اقتصادی تاثیرگذار بر روند مانایی و تحول مراسم‌های آیینی و چگونگی و نحوه تحول آن است. این مقاله به بررسی وضعیت مراسمات در یکی از برجسته‌ترین ادوار تاریخ شیعیان یعنی قاجاریان در منطقه خراسان با تاکید بر شهر مشهد و علل اقتصادی تحولات آن با روش توصیفی و تبیینی می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که در تداوم و تغییر مراسمات اگرچه عوامل اقتصادی دخالت داشته است اما عوامل وقف و بازیگران اقتصادی تاثیر بیشتری داشته‌اند.

An Analysis of the Economic Factors in the Continuation and Evolution of Khorasan Rituals and Mourning Ceremonies with an Emphasis on the City of Mashhad in the Qajar Era

In the history of Islamic Iran, the Qajar era is one of the periods that has left a profound impact on the religious and cultural values of Iran. Rituals in the Qajar period were generally based on religiouspolitical ideas. It was significantly continued and evolved in this era of Iranian history. It is very important to study and recognize the process of continuity and change of rituals and mourning ceremonies in Khorasan province in the Qajar era, as a fundamental issue. This study examines some economic factors affecting the process of continuity and evolution of the rituals. It also investigates the status of ceremonies in one of the most prominent periods of Shiite history, namely Qajar in Khorasan region, with an emphasis on the city of Mashhad and the economic reasons for its developments using descriptive and explanatory methods. The findings of this study indicate that economic factors have been involved in the continuation and change of ceremonies, but endowment factors and economic actors have played greater impacts.