تبیین و تحلیل نقش سرمایۀ اجتماعی و اعتماد عمومی در اقتصاد ایران اواخر دوره صفوی با تکیه بر نظریه اعتماد زتومکا

دورۀ صفویه (1135-907ق/ 1722-1502م) یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران است. ایران در این دوره به‌ویژه در عهد شاه‌عباس اول (1038-978ق/ 1629-1571م) در عرصه‌های گوناگون سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی به رونق و شکوه قابل‌توجهی دست یافت. اکنون سوال اصلی آن است که با توجه به نقش موثر مولفه‌های فرهنگی اجتماعی در نظام اقتصادی آیا وضعیت سرمایۀ اجتماعی و اعتماد عمومی، در اواخر دوره صفویه جهت رشد و استمرار رونق اقتصادی مهیا و مناسب بوده است؟ بر همین اساس در این جستار که به روش توصیفی‌تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی دوره صفوی انجام شده است با تکیه بر شاخصه‌های اعتماد شکننده در جوامع سنتی مبتنی بر ‌نظام‌های سیاسی استبدادی که در نظریه جامعه‌شناختی پیوتر زتومکا صورت‌بندی شده است شاخصه‌های مذکور در اواخر دوره صفوی بررسی شده است. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد ایران در واپسین دهه‌های دوره صفوی با توجه به وضعیت شاخصه‌های مذکور و نیز وجود کارکردهای مستعدی که در فقدان اعتماد عمومی و ضعف سرمایۀ اجتماعی در جامعه ظهور می‌کنند از سرمایۀ اجتماعی پایین و اعتماد عمومی شکننده‌ای برخوردار بوده و به همین دلیل ظرفیت توسعه اقتصادی و امکان استمرار رونق اقتصادی ‌درازمدت را نداشته است.

Explaining and Analyzing the Role of Social Capital and Public Trust in the Iranian Economy in the Late Safavid Period Based on Zetomka’s Theory of Trust

The Safavid period (907 1135 AH / 15021722 AD) is one of the most important periods in the history of Iran. During this period, especially during the reign of Shah Abbas I (978 1038 AH / 15711629 AD), Iran achieved significant prosperity and glory in various political, scientific, cultural and economic fields. Here, the main question is, considering the effective role of sociocultural components in the economic system, was the situation of social capital and public trust in the late Safavid period ready forthe growth and continued economic prosperity?  This is a descriptiveanalytical study examining the historical sources of the Safavid period. Based on the characteristics of fragile trust in the traditional societies relying on the authoritarian political systems formulated in the sociological theory of Piotr Zetomka, the above characteristics has been studied in the late Safavid period. The results of this study show that in the last decades of the Safavid period, Iran has low social capital and fragile public trust due to the status of these characteristics and the existence of talented functions that appear in the lack of public trust and weakness of social capital in society. It has not had the capacity for economic development and the possibility of sustaining longterm economic prosperity.