رسول‌زاده و دین اسلام (تحلیلی بر جایگاه دین اسلام در اندیشه و عملِ سیاسی محمدامین رسول‌زاده)

این مقاله که با هدف بررسی اندیشه و عملِ سیاسی محمدامین رسول‌زاده در عرصۀ دین اسلام انجام شده است، در صدد است به این سوالات پاسخ دهد که دین اسلام چه جایگاهی در اندیشۀ محمدامین رسول‌زاده داشته است؟ و مهم‌ترین شاخصه‌های رفتار‌‌ سیاسی رسول‌زاده در عرصۀ دین اسلام کدام‌اند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که رسول‌زاده با وجود این‌که بر نقش و اهمیت دین اسلام در زندگی شخصی و اجتماعی انسان تاکید داشت، اما شرایط سیاسی و اجتماعی قفقاز و نیز برخی پیش‌فرض‌های ذهنی مانند تاثیرپذیری از روشنفکران عصر خود، باعث شد که وی از دین اسلام در راستای اهداف سیاسی و ناسیونالیستی خود نیز بهره جوید. او از ظلم و استعمار تزاریسم علیه مسلمانان روسیه و قفقاز در راستای اهداف و آمال سیاسی خود استفاده نموده و از هیچ کوششی در راستای تطبیق اسلام با اندیشه‌های سوسیالیستی و ناسیونالیستی و نیز تفسیر ناسیونالیستی از مسئله اتحاد اسلام فروگذار نمی‌کرد. روش پژوهش دراین نوشتار، توصیفی‌تحلیلی با تکیه بر آثار محمدامین رسول‌زاده و اسناد تاریخی است.

Rasoul Zadeh and the Religion of Islam(An Analysis of the Position of Islam in the Political Thought and Action of Mohammad Amin Rasoul Zadeh)

This article, which aims to examine the political thought and action of Mohammad Amin Rasoul Zadeh in the field of Islam, seeks to answer the questions of “What place did Islam have in the thought of Mohammad Amin Rasoulzadeh?”, and “What are the most important features of Rasoul Zadeh’s political behavior in the field of Islam?” Findings show that although Rasoul Zadeh emphasized on the role and importance of Islam in the human personal and social life, but the political and social conditions of the Caucasus and his mental assumptions such as being influenced by the intellectuals of his time, caused him to use Islam for his own political and nationalist goals. He used the oppression and colonialism of Tsarism against the Muslims of Russia and the Caucasus for his own political goals and aspirations, and spared no effort to reconcile Islam with the socialist and nationalist ideas. He had a nationalist interpretation of the issue of Islamic unity. The research method in this paper is descriptiveanalytical using the works of Mohammad Amin Rasoul Zadeh and the available historical documents.