بررسی اسنادی وضعیت اموال دولتی (بیوتات سلطنتی) در دورۀ احمدشاه قاجار (مطالعۀ موردی: کاخ گلستان)

عنوان اموال دولتی اصطلاح تازه‌ای بود که پس از پایان استبداد صغیر و به‌منظور نظارت دقیق به تمامی اموال دولت ایران اعم از دستگاه سلطنت و دولت آن اطلاق شد. به عبارت دیگر، این اصطلاح برخلاف گذشته، اموال اختصاصی پادشاه را نیز در بر می‌گرفت. پیش از این، اصطلاح متداول برای این اموال واژۀ بیوتات سلطنتی بود. پس از این تغییرات، در مکاتبات رسمی از عنوان اموال دولتی استفاده می‌شد؛ اما عنوان ریشه‌دار بیوتات سلطنتی همچنان متداول بود. بیوتات مجموعه‌ای از واحدهای خدماتی دربار و مسئول رسیدگی به امور شخصی شاه بود که از دوره‌های پیش از سلسلۀ قاجاریه نیز در دربارِ حکومت‌ها فعالیت می‌کردند و هر بخش از بیوتات متناسب با وظایف خود، اموالی در اختیار داشتند. دربار و بیوتات دورۀ قاجاریه که مسئول نگهداری اموال ارزشمند دربار بود، در کاخ گلستان قرار داشت و تشکیلات گذشته با تغییراتی نوین متناسب با نیازهای دورۀ قاجار شکل گرفتند. انتظام شکل‌گرفته در بیوتات از دورۀ مظفری به بعد نابسامان شد. در دورۀ احمدشاه نیز وضعیت اموال دولتی و نفیس کاخ گلستان و بیوتات نامناسب بود و صاحب‌جمعان مسئولیت خود را به‌درستی انجام نمی‌دادند و گاه خود جزو سارقین اموال دولتی بودند. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از اسناد تاریخی، وضعیت این اموال را در دورۀ احمدشاه بررسی کند و مشخص نماید اقدامات صورت‌گرفته توسط اهرم‌های نظارتی برای حفظ این اموال تا چه میزان موفقیت‌آمیز بوده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، کتابخانه‌ای و تطبیق و تحلیل منابع، به‌ویژه منابع اسنادی بوده است. در این تحقیق تاریخی، پس از جمع‌آوری اطلاعات لازم، به سازمان‌دهی اطلاعات و تجزیه‌وتحلیل آنها پرداخته ‌شده است.

Studying the Status of State Properties (Royal Households) according to Documents during Ahmad Shah Qajar Period (Case Study: Golestan Palace)

The title of state properties was a new term that, after the end of Mohammad Ali Shah’s despotism, was used to accurately monitor all the properties of Iranian government, including the monarchy and its government. In other words, the term, unlike in the past, included the royal properties. Previously, the common term for this properties was the word Boyutat (Royal Households). After these changes, the title of State Properties was used in the official correspondences, but the rooted title, Boyutat, was still common. Boyutat was a set of service units in the courts that had responsibility of doing of Shah personal tasks and also functioned at the courts of preQajar dynasties. Each section of Boyutat had properties in proportion to their duties. The court and Boyutat of Qajar period, which was responsible for keeping the valuable properties of court, was located at the Golestan palace, and the past structures was changed by a modern evolution in proportion to the needs of Qajar period. The formed discipline in Boyutat was disrupted from MozaffareDin Shah’s period. During Ahmad Shah period, the status of state properties of Golestan palace and Boyutat was inappropriate and the chamberlains didn’t carry out their responsibility properly and sometimes they themselves were robbers of state properties. This paper attempts to study the status of state properties, which was in unsuitable situation during Ahmad Shah period, and reveals how much the attempts of supervisory arms were successful for protecting the royal and state properties. The study has employed field and library research, comparison and analysis of existing sources, especially documentary sources. In this historical study, after collecting the necessary data, they are organized, analyzed and finally conclusions are drawn