خراسان در تلاطم روابط سیاسی ایران و خانات ماوراءالنهر از میانه دوره صفوی تا پایان افشاریه (1599م/1007ق1753م/1167ق)

خراسان در عهد شیبانی (1007906ق.)، دوران تازه‌ای از تنش و ناامنی را تجربه کرد. تخاصم صد و اندی ساله میان ایران و توران معلول همان توسعه‌طلبی سنتی و تاریخی بود که در فضای حساسیت‌های مذهبی قرن دهم هجری، با تحریکات عثمانیان و علمای ترکستان تشدید شد. این نوشتار در بررسی ادامه این تخاصم در عهد صفوی و افشاری با خان‌نشین اشترخانی (10071167ق.)، این ابهام را مطرح می‌سازد که رفتار سیاسی خوانین ازبک در خصوص خراسانیان چگونه و متاثر از چه عواملی بوده است؟ با مطالعه شرایط سیاسی ایران و ماوراءالنهر در این دوره، فرضیه خود را این‌گونه سامان داده‌ایم که «علی‌رغم تغییر اقتدار سیاسی حکومت‌ها و تعصبات دینی که مهمترین مولفه‌ها در تعیین رفتار سیاسی ماوراءالنهریان دوره شیبانی با خراسانیان بود، تداوم تجاوزات مرزی و به اسارت بردن شیعیان خراسانی که تا واکنش نظامی مقتدرانه ایران همچنان ادامه داشت، جدای از دو عامل گذشته، تابع مولفه‌های جدیدی به‌نام سنت اجتماعی و منافع اقتصادی بود» و در جمع‌بندی دانستیم که تغییر استراتژی سیاسی از جنگ به تعدیات مرزی با هدف غارتگری و اسیر گرفتن که البته شدت آن تابعی از اوضاع سیاسی و اقتدار دولت ایران بود، سنت اجتماعی شده بود که توجیه اقتصادی قابل قبولی داشت.

Khorasan in turmoil of political relations between Iran and Khanate of Transoxania From the middle of the Safavid period to the end of Afsharid(1599 AD / 1007 AH1753 AD/ 1167 AH)

At the beginning of the Shi’bani era (1007906 AD), Khorasan experienced a new era of tension and insecurity. The 100yearold conflict between Iran and Turan was the same traditional expansionism in history that was aggravated by the provocations of the Ottomans and Ulema of Turkestan in the religious sensibilities of 10th century. This article, in pursuit of this conflict in the era of Astarkhanids (1007 – 1167A.D), raises this question that how was the political behavior of Uzbeks toward Khorasan borderlands and by what it has been influenced? by studying the political conditions of Iran and Transoxania and examining the hypothesis affecting the Shi’bani era, namely, expansionism and religious sensitivities, we have established our hypothesis in this way, "Despite the change in the political authority of the governments and religious prejudices, the persistence of border aggressions and the capture of the Shiites , which continued until the military reaction of Iran, Apart from the last two factors, were for new reasons: social tradition and economic interests