نقش متفقین در اندیشه استقلال خواهی مسیحیان غرب آذربایجان در جنگ جهانی اول

این مقاله با کاربست روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع تاریخی، عوامل موثر در شکل گیری رویداد استقلال خواهی بخش های غربی ایالت آذربایجان را در جنگ جهانی اول شناسایی و مورد بررسی قرار داده است. بسیار روشن است که وقوع چنین رخدادی در این حوزه جغرافیایی با پیشینه تاریخی ـ اجتماعی مستعد، حاصل درهم آمیزی عوامل بسترساز و مبانی ساختاری شکل گیری اندیشه استقلال طلبی است. تنوع قومی و زبانی مانند حضور ارامنه، اسوریان، و اقوام ترک زبان، نقش زندگی و تفکر ایلی، حضور و فعالیت میسیون ها و هییت های مذهبی مسیحی و جبهه بندی های سیاسی و سرزمینی دولت های درگیر در جنگ جهانی اول، به ویژه کشورهای همسایه ایران، از جمله عوامل موثر در روند استقلال جویی به شمار می روند؛ در مقاله کوشیده شده است که نقش متقابل دو همسایه شمالی (روس ) و غربی (عثمانی) و گروه های هواخواه آنان در تلاش مسیحیان برای استقلال خواهی مورد واکاوی قرار گیرد. زیرا شناخت چرایی و چگونگی این موضوع در درک بهتر تاریخ سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایران در دوران مورد بحث نقش مهمی دارد.