نظام اقتصاد جهانی و صنعتی سازی جایگزین واردات در دوره رضاشاه: اهداف و پیامدها

در دوره رضاشاه برنامه صنعتی سازی ایران عمدتاً در صنایع مصرفی کشاورزی متمرکز گردید. تاکنون برخی پژوهش ها درباره برنامه های اقتصادی این دوره با نگاهی محدود و بدون مبنای نظری انجام گرفته است. در این پژوهش با نگاهی متفاوت و با رویکرد به نظریه اقتصاد جهانی، تاثیر تحولات سیاسی- اقتصادی هسته نظام سرمایه داری در صنعتی سازی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در نتیجه، ابتدا اولویت توسعه صنعتی یا کشاورزی مورد بحث قرار گرفته و در ادامه بازتاب نظام اقتصاد جهانی در برنامه های صنعتی این دوره تشریح شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تغییرات هسته نظام اقتصاد جهانی به ویژه پس از بحران اقتصادی 1930م/1309ش در جهت دهی برنامه های صنعتی ایران همانند سایر کشورهای پیرامونی نظام جهانی تاثیر داشت. به همین دلیل، اصطلاح «صنعتی سازی جایگزین واردات»، به منظور نشان دادن واکنش آگاهانه دولت برای مقابله با چالش های نظام جهانی به کار رفته است.