نزاع قدرت در حکومت سلجوقی به روایت سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری

ساختار حکومت سلجوقی (590-431 ق) به لحاظ شرکت نهادها و کنشگران مختلف در بستر فعالیت های سیاسی، شاخصه هایی دارد که در مقایسه با دیگر حکومت ها و سلسله های ایرانی پس از اسلام در نوع خود بی نظیر است. سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری بر خلاف متن موجزش، روایتی عینی و پرمعنا از نحوه شکل گیری و تداوم ساختار قدرت سلجوقی به دست می‌دهد. توجه مورخ به امرا، به عنوان گروهی موثر در تحولات سیاسی این دوره و تلاش نهاد دیوان سالاری به ویژه شخص خواجه نظام الملک در تعدیل نیروی ایشان و استفاده موثر از آن در جهت استقرار حکومت سلجوقی، مسیله ای است که کتاب سلجوقنامه با جدیت دنبال می‌کند. این مقاله با ارایه تعریف از حکومت نظامیان و کاربرد روش تحلیلی، از دریچه کتاب سلجوقنامه به واکاوی تقابل ـ تعامل میان امرا و دیوان سالاران می پردازد. نامنسجم بودن نهاد وزرات و اتحاد امرا در خصوص تصمیمات سیاسی مهم، در نهایت دیوان سالاران را در تبدیل قدرت انحصارگرای نظامیان به قدرتی تمام شمول و متشکل از تمامی نهادهای قدرت ناکام گذاشت.