جایگاه و نقش استحکامات هیرکانیا در منازعات مرزهای شرقی ساسانیان

هیرکانیا (گرگان) از دیرهنگام به سبب دارا بودن موقعیت استراتژیکی و اقتصادی مورد توجه صاحبان و منادیان قدرت بوده است و دولت‌های ایرانی، به منظور تثبیت جایگاه خویش سعی در استیلا بر این منطقه داشتند؛ بر این اساس، موقعیت و کارکرد ایالت هیرکانی در عصر ساسانی و عملکرد استحکامات این ایالت برای حکومت‌های ایرانی در مقابل مهاجمان و قدرت‌های شرقی، مسیله مهمی است که پیگیری آن در عصر ساسانی سبب آگاهی از چگونگی نگرش این دولت ایرانی به مرزهای شرقی ایران، دشمنان این خطه و اقدامات ساسانیان در مقابل آنها و در منطقه هیرکانیا می گردد. بنابراین، برای پاسخ بدین مسایل، نه تنها از متون تاریخی بهره برداری شد، بلکه از یافته های باستان‌شناسان نیز استفاده فراوانی گردید و در بررسی جایگاه هیرکانیا و استحکامات آن در قلمرو ساسانی و به ویژه در مقابل یورش های انیران، بدین نتیجه نایل آمدیم که ساسانیان نیز به تبعیت از سلسله های ایرانیِ پیشین نه تنها پایگاه نظامی مهمی در گرگان برپا داشته بلکه به احداث دیواره های مستحکم و حصارهای تدافعی پیچیده و مجهزی اقدام نمودند. در این میان، احداث دیواره دفاعی گرگان با استحکامات ویژه سبب پیشگیری از ورود مهاجمان به مرزها شده و با تامین امنیت، موجب رونق بیشتر ایالت گرگان شد. این دیواره دفاعی نشان می‌دهد که ساخت آن نه تنها به منظور یک برنامه اضطراری، بلکه بخشی از برنامه پیچیده شاهنشاهی ساسانی بوده که عامل به-حداکثر رساندن حفاظت از دشت گرگان در قرن پنجم میلادی به شمار می‌آمده است.