الگوی حکایت در تاریخ‌نگاری اسلامی؛ بازنمایی شخصیت امین عباسی در اخبارالطوال دینوری

در منابع و تحقیقات تاریخی، شخصیت امین در میان خلفای عباسی، به عنوان خلیفه‌ای که متصف به رذایل اخلاقی است شناخته می‌شود. این تصویر منفی از وی به واسطه گزارش‌های متون تاریخ‌نگاری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی از جمله اخبارالطوال دینوری ایجاد شده و تحقیقات تاریخی معاصر درباره خلافت عباسی نیز با اعتماد به آن گزارش‌ها، این تصویر را به عنوان واقعیت تاریخی وی پذیرفته‌اند. اما با استفاده از رویکردهای تفسیری ـ انتقادی نقد متون می‌توان دریافت دینوری در بازنمایی شخصیت امین و رویدادهای منجر به قتل وی، به دلیل ویژگی‌های خاص این واقعه، فرم بیان «حکایت» را در پردازش و بازنمایی رویداد به کار گرفته است تا به واسطه وجه تعلیمی فرم بیان حکایت تاریخی و کارکرد عبرت‌آموزی مطالعه «تاریخ» در فرهنگ اسلامی، تفسیری از مسیله جبر و اختیار و نسبت آن با حقایق اخلاقی بر اساس کلام معتزلی را اثبات کند. به نظر می‌رسد همین پیش‌فرض‌های عقیدتی، انتخاب فرم بیان حکایت و بازنمایی آن رویدادها را به صورت «واقعیت استعاره‌ای» موجب شده است.