مسیله تشیع عراق در دوره عبدالحمید دوم عثمانی

گسترش فعالیت‌های شیعیان در عراق و سرایت این مذهب در میان عشایر سنی مذهب آنجا یکی از مهمترین مسایلی بود که ذهن دولتمردان عثمانی را در نیمه پایانی قرن نوزدهم، مصادف با دوره سلطنت عبدالحمید دوم (1876-1909) به خود مشغول می‌کرد. گزارش‌های فراوانی – خواه واقعی، خواه غیر واقعی- که از سوی کارگزاران محلی ولایت بغداد در خصوص محذورات فرهنگی، سیاسی و گسترش فعالیت‌های شیعه گرایی به باب عالی ارسال می‌گشت، دولتمردان استانبول را به چاره جویی و ارایه برنامه های پیشگیرانه وادار می‌ساخت. همجواری عراق با ایران به عنوان یگانه قدرت سیاسی شیعی و رقیب دیرینه امپراطوری عثمانی به همراه اهمیت جغرافیایی استراتژیک این سرزمین، مسیله فعالیت‌های شیعه گرایانه عراق را از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار می‌کرد. تعقیب سیاست اتحاد اسلام به عنوان محور سیاست‌های داخلی و خارجی عبدالحمید دوم و نیز وجود اقلیت‌های مذهبی مختلف نظیر شیعیان در درون مرزهای امپراطوری، عوامل دیگری بود که بر این پیچیدگی‌ها می‌افزود. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از منابع مستند تاریخی و به ویژه اسناد آرشیو عثمانی به بررسی ابعاد مسیله گسترش تشیع پرداخته، ماهیت سیاست‌های دولت عثمانی و نتایج آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد.