نقش آب و مدیریت آن در پویایی منظر ارَّجان (بهبهان) از گذشته تا به امروز

باستان شناسان مدت هاست که اهمیتِ مدیریت و کنترلِ آب را درک کرده اند. در ارجان، یکی از پنج خوره ایالت فارس، شواهدی از مدیریت آب مشاهده می شود که حکایت از برهمکنش انسان و محیط دارد. با توجه به محیط و منظر ارجان، سازه های آبی مختلفی وجود دارد که از گذشته های دور ایجادشده و با استفاده از آنها، مردمان گذشته موفق شدند آب رودخانه های مارون و خیرآباد را مهار و مدیریت کنند. در این نوشتار، با بررسی فرهنگ مادی بر جای مانده و منابع مکتوب، به اهمیت مسئله آب در این منظر و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته خواهد شد. حضور گستردۀ سازه های آبی نشان می دهد که ارجان در دوران مختلف به آب رودخانه های مذکور شدیداً وابسته بوده، همان طور که منابع مکتوب نیز بر آن صحه می گذارند. از سویِ دیگر، منابع مکتوب و اخیراً بررسی های زمین شناسی نشان می دهد که کیفیت آب های زیرزمینی ارجان نامطلوب بوده و برای امر کشاورزی و مصارف داخلی مناسب نبوده است. درک روش‌ها و شیوه های کنترل و مدیریت آب های سطحی و زیرزمینی و تاثیر آن بر توان منطقه نشان می دهد که مدیریت بخردانه با شناخت درست توان بالقوه طبیعی و فرهنگی سرزمین شکوفایی این پهنه و برعکس عدم شناخت آن دشواری هایی را دربر داشته است.

the impact of water resources and water management on the landscape dynamic of arrajan (behbahan) from the past to the present

water and water management studies have long been a matter of concern to archaeologists. in arrajan, one of the five regions (xora) in fars during the sasanian era, the remains of water installations are evidence of nature- culture interactions as well as of environmental behavior through time. maroon and khairabad rivers, as two main water resources of the region, have long been subjected to control and management by societies. based on the archaeological field surveys and the analysis of written primary sources, the dependence of arrajan to these rivers in different periods and water management strategies and practices will be assessed across the arrajan landscape. written sources as well as recent geological surveys show that groundwaters in the region were of low quality and had not been suitable for agriculture and domestic use. as the prosperity of the region largely depended on an effective water management and sufficient knowledge of surface and subterranean water potential, the evolution of water management in arrajan region lead us to be aware that any negligence in the issue of water management would lead to the decline and desertification of the landscape and vitiate its potential of to host human settlements