واکاوی تحلیلی تاثیرپذیری نقوش نمادین و تزئینی مانوی از هنرهای دورۀ ساسانی

مانویت یکی از جنبش‌های مهم دورۀ ساسانی است و نگارگری مانوی بخشی از تاریخ هنر ایران را تشکیل می‌دهد. شناخت دین و هنر مانوی بخشی از فرهنگ و آئین‌های ایران باستان را نمایان می‌سازد. اعتقادات مذهبی مانویان در قالب نماد و رمز در نگارگری آن‌ها تجلی پیدا کرده‌اند. نقوش نمادین در نگاره‌های مانوی همانند آثار دورۀ ساسانی شامل: نقوش انسانی، نقوش حیوانی، گیاهی و هندسی و ترکیبی است. هدف از انجام این تحقیق شناسایی نقوش نمادین و تزئینی مشترک میان آثار مانوی با ساسانی است. سوال پژوهش بدین شرح مطرح می‌گردد: کدام یک از نقوش نمادین و تزئینی در نگاره‌های مانوی با آثار ساسانی در اجرا و مضمون شباهت دارند؟ این مقاله مباحث جدیدی را در ریشه‌یابی هنر نگارگری مانوی مطرح می‌کند و درصدد اثبات این فرضیه است که هنر مانوی به طور قابل ملاحظه‌ای از هنر دورۀ ساسانی تاثیر گرفته است. در پژوهش‌های پیشین محققان به برخی نقوش مشترک میان هنر مانوی و ساسانی اشاره کرده‌اند؛ اما در این پژوهش نمونه‌های بیشتری مورد مطالعه قرار گرفته تا برخی ابهامات و پیچیدگی‌هایی که از هنر مانوی از واحۀ تورفان وجود داشت، شناسایی و حل شود. این تحقیق با بهره‌گیری از مطالعۀ کتابخانه‌ای- اسنادی و به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی تطبیقی میان هنر مانوی و ساسانی انجام شده است. با مطالعه بر روی نگاره‌های مانوی و آثار ساسانی می‌توان گفت که در نگارگری مانوی نقش‌مایه‌هایی مانند مروارید، گل نیلوفر آبی، مرغابی، انگور، انار و برخی نقوش تزئینی مانند نقوش ختایی و نوارهای مواج وجود دارد، که این نقوش را در آثار هنری دورۀ ساسانی نیز می‌توان مشاهده کرد. نمونه‌های مورد بررسی در نگاره‌های مانوی از لحاظ ظاهری با آثار ساسانی شباهت‌های بسیاری دارند. از نظر معنا و مفهوم نیز به لحاظ مضمون جزئی شباهت زیادی بین آن‌ها نیست؛ اما از نظر مضمون کلی، از جهت پیوند داشتن نقوش مانوی و ساسانی با اسطوره‌ها وجه اشتراکاتی با هم دارند

analysis study of the affectability of manichaean symbolic and decorative motifs in the arts of the sassanid period

manifestism is one of the important movements of the sassanid period and manifest painting forms a part of iranian art history. knowledge of manichaean religion and art reveals a part of ancient iranian culture and rituals. the religious beliefs of the manichaeans have been manifested in the form of symbols and codes in their paintings. symbolic motifs in manichae paintings include human motifs, animal motifs, plant motifs, geometric motifs, and mixed motifs. this study is aimed to identify common symbolic and decorative motifs between manichaean and sasanian works. the research question is raised as follows: which of the symbolic and decorative motifs in manichaean paintings are similar to sasanian works in implementation and theme? this study raises new issues and claims in the rooting of manichaean painting art and tries to prove the hypothesis that manichaean art was significantly affected by the art of the sassanid period. in previous studies, researchers have pointed out some common motifs between manichaean and sasanian art. however, in this study, more samples have been studied to identify and solve some ambiguities and complexities that existed in manichaean art from turfan oasis. this study has been done using a library-documentary study and descriptive-analytical method and with a comparative approach between manichaean and sasanian art. by studying manichaean paintings and sassanid works, it can be said that there are motifs such as pearls, lotus flowers, ducks, grapes, and pomegranates, and some decorative motifs such as khatai motifs and wavy bands in manichaean paintings, which are found in the artworks of the sassanid period. the studied samples in manichaean paintings have many similarities with sasanian works in terms of appearance. in terms of meaning and concept, there is not much similarity between them in terms of partial theme. however, in terms of the overall theme, they have something in common in terms of linking manichaean and sasanian motifs with myths