سیر تحول مشاغل طریقت‌های صوفیانه از آغاز دورۀ مشروطه تا پایان عصر پهلوی

یکی از آموزه های اصلی تصوف بی اعتنایی به دنیا و جهان مادی است. این آموزه سبب نشد تا صوفیان از شغل و منابع مالی صرف­ نظر کنند؛ زیرا اساس پیشرفت معنوی در گرو رفع نیازهای معیشتی است. در سده‌های پیش از مشروطه، مشاغل سنتی بودند. با وجود این، شیوه‌های تامین منابع مالی صرفا به مشاغل وابسته نبود. حاکمان و انجمن‌های فتوت برای صوفیان منابع مالی تامین می‌کردند. با آغاز مشروطه و ترویج مبانی مدرنیسم، روند حِرَف و مشاغل تا حد زیادی به سوی مشاغل نوین تغییر یافت. به جز این دو دسته (سنتی و مدرن)، برای مشاغل سیاسی می­ توان حساب جداگانه­ ای در نظر گرفت و بسته به نگرش و بینش حکومت و مخالفان تصوف­، مبانی تاثیرگذار بر این نوع اشتغال را برشمرد. هدف این پژوهش بررسی فرایند شغلی از سنتی تا مدرن در طریقت‌های صوفیانه تحت تاثیر شرایط سیاسی- اجتماعی ایران معاصر (1357-1285 ش) است. فرض بر این است سیر تغییرات مشاغل طریقت‌ها بر بنیاد سیاست تسامح و تساهل در جهان بینی تصوف و تلاش برای حفظ قدرت معنوی استوار است که در آن، ضمن حفظ مشاغل سنتی سده­ های پیشین مانند کشاورزی و غیره، مشاغل نوین (اداری، فرهنگی-علمی و سیاسی) هم مورد استقبال قرار گرفته باشد. این مساله بر اندیشه و مبانی فکری و زندگی اجتماعی صوفیان تاثیر گذاشته و با روند اجتماعی­ تر شدن طریقت‌های صوفی، با سایر طبقات و گروه‌های اجتماعی تعامل بیشتری پدید آورده است. این پژوهش با استفاده از اسناد و منابع تاریخی دورۀ معاصر با بررسی مصادیق شغلی در الگوهای مختلف (سنتی و مدرن) و تحلیل داده‌ها، به این فرضیه پاسخ خواهد داد

evolution of sufism jobs from constitutional revolution to end of pahlavi period

one of the main teachings of sufism is disregard for the world and the material sphere. this doctrine did not cause sufis to give up their careers and financial resources because the basis of spiritual progress depends on meeting livelihood needs. in the centuries before constitutional revolution, the vocations were mainly traditional. however, these ways of providing financial resources were not solely dependent on jobs. rulers and fotowat associations provided financial resources for sufis. with the beginning of constitution and promotion of the foundations of modernism, the trend of professions and jobs changed to a great extent towards new occupations. except for these two categories (traditional and modern), a separate account can be considered for political careers, and depending on the attitude and vision of government and the opponents of sufism, it can be considered as one of the factors influencing this type of employment. the purpose of this research is to explain how sufism’s career process is related to the change of political and social conditions in iran from constitutional revolution onward. it is assumed that the course of changes in careers of sufis is based on the policy of tolerance and open-mindedness in the worldview of sufism in an effort to maintain spiritual power, in which, while maintaining the traditional jobs of previous centuries such as agriculture, etc., new occupations (administrative, cultural- scientific and political) have been welcomed. this issue has influenced the thinking and intellectual foundations as well as social life of sufis and has become aligned with other classes and social groups along with socialization process of sufi sects. this research will investigate this hypothesis using documents, sources and historical data of the contemporary period with a descriptive-analytical method